De documentaire “Dengbêjên Me”, gewijd aan de mondelinge verteltradities van de “Dengbêjî”, archiveert niet alleen deze Koerdische cultuur, maar fungeert tegelijkertijd als een brug die haar naar het heden brengt. Regisseur Ali Bagdu heeft de film tijdens zijn tournee door Duitsland in Berlijn, Hamburg en Mainz vertoond; zowel bij de Koerdische diaspora als bij cultuurminnende kijkers uit Europa heeft hij veel belangstelling gewekt. In het ANF-interview vertelt de regisseur over de motivatie achter deze reis in de voetsporen van het culturele geheugen, de uitdagingen tijdens het filmen en de rol van de film voor de mondelinge traditie.
We zien dat de dengbêj-traditie tot op de dag van vandaag levend is. Hoe belangrijk is volgens u de rol van de film om deze traditie door te geven aan de jongere generaties?
Dengbêjî is weliswaar nog steeds een levende cultuur, maar als ze niet zichtbaar wordt gemaakt, verdwijnt ze stilletjes. Film is hier niet louter een registratie-instrument, maar een drager. De stemmen, verhalen en herinneringen van de dengbêjs kunnen door middel van film grenzen overschrijden. De jonge generatie heeft nauwelijks nog de mogelijkheid om de mondelinge traditie rechtstreeks te horen, maar film opent een deur naar dit gevoel. Daarom is de rol van film voor mij van levensbelang.
Tijdens het filmen van “Dengbêjên Me” hebt u veel tijd doorgebracht met verschillende dengbêj-zangers. Welk moment heeft u het meest geraakt of veranderd?
Wat mij het meest heeft geraakt, is dat veel dengbêjs onder zeer zware omstandigheden leven. Het heeft mij diep geraakt om te zien hoe een cultureel geheugen aan zijn lot werd overgelaten. Velen zeiden: “Er is niemand meer die naar ons luistert.” Op die momenten voelde ik het einde van een tijdperk. Op dat moment zag ik de film niet langer als een documentaire, maar als een verplichting.
Wat ziet u als het grootste probleem van de huidige Koerdische cinema? Welke rol spelen onafhankelijke regisseurs bij het oplossen daarvan?
Ik denk dat het grootste probleem heel eenvoudig is: er is een gebrek aan steun. Iedereen zegt: “De Koerdische cinema moet zich ontwikkelen”, maar als het op de praktijk aankomt, doet niemand echt iets. Jonge regisseurs willen verhalen vertellen, maar vinden geen financiering, geen locaties, geen apparatuur. Uiteindelijk geven velen het op.
Uw inspanningen om het maatschappelijk geheugen door middel van film te bewaren, vallen sterk op. Hoe zou u het verantwoordelijkheidsgevoel omschrijven dat deze missie bij u oproept?
Deze verantwoordelijkheid is geen last, maar eerder een noodzaak. Als we deze herinneringen vandaag niet vastleggen, kan morgen niemand er meer over vertellen. Ik voel me minder een regisseur, maar meer iemand die een getuigenisplicht op zich neemt. Dat dwingt me tot voortdurende aandacht.
Vrouwen hebben historisch gezien een belangrijke plaats in de dengbêj-traditie. Waarom komen er geen vrouwelijke dengbêjs voor in de film?
De historische betekenis van vrouwelijke dengbêjs is erg groot, maar in de regio's waar ik heb gefilmd, kon ik geen vrouwen vinden die deze kunst nog actief beoefenen. Dat was geen bewuste keuze van mij; ik ben ze gewoon niet tegengekomen. Sommigen wilden niet praten, anderen wilden niet worden opgenomen. Ik heb dit tekort bewust vastgelegd en wil het later in een apart project behandelen.
Tijdens uw tournee door Duitsland kon u rechtstreeks in contact komen met het publiek. Welke reacties kreeg u? Was u verrast door de houding van het Europese publiek ten opzichte van de Koerdische cultuur?
Eerlijk gezegd: ik heb een veel warmere belangstelling ervaren dan ik had verwacht. De mensen kwamen niet alleen om een film te zien; ze wilden van gedachten wisselen, de cultuur begrijpen en zich echt onderdompelen in de wereld van de dengbêjs. Het meest verraste me iets anders: de mensen in Europa toonden een waardering die we in onze eigen regio vaak niet ervaren.
Hoe verloopt het huidige vertoningsproces van “Dengbêjên Me”? Hebt u op het festival de steun gekregen die u had gehoopt?
Het vertoningsproces verloopt inderdaad beter dan verwacht. Vooral dankzij de steun van Cemil Qoçgirî en Eda Tanses hebben we de film in veel steden kunnen vertonen. Deze steun was voor mij erg waardevol; het gaf me het gevoel dat ik er met de film niet alleen voor stond.
Bron: ANF
