De roman Zîn is geschreven in het Malayalam, een taal die vooral gesproken wordt in de Indiase deelstaat Kerala. Het is het verhaal van een reis van Kerala naar de verwoeste straten van Amed. Het is ook een zoektocht naar menselijkheid voorbij grenzen, politiek en haat.
De auteur van de roman, Haritha Savithri, vertelt openhartig over haar ontmoeting met de Koerdische kwestie, het geschreeuw dat ze hoorde tijdens een demonstratie in Barcelona en de verwoesting waarvan ze getuige was in Amed.
Savithri’s roman Zîn is ook vertaald in het Engels. Dit interview getuigt van het feit dat literatuur een brug kan zijn en kan inspireren tot sociale verandering.
Zîn werd bekroond met de “Academy Award voor beste roman van het jaar” door de regering van Kerala.
Kun je ons iets vertellen over jezelf en hoe je reis naar de literatuur begon?
Ik was freelance journalist en schreef artikelen voor Indiase tijdschriften. Toen de Koerdische kwestie onder mijn aandacht kwam, deed ik onderzoek aan de Universiteit van Barcelona. Ik moest lezen over patriarchale samenlevingen die vergelijkbaar waren met die in India en de Koerdische samenleving trok mijn aandacht. Terwijl ik las, ging mijn interesse uit naar de mensenrechtenkwesties waarmee ze te maken hebben. Het was op een moment dat Turkije een bruut offensief ontketende in Afrin. Er was een demonstratie tegen in Barcelona, geleid door een aantal mensenrechtenorganisaties. Toen ik daaraan deelnam, ontmoette ik een Koerdische vrouw. Het meeste wat ze zei ging over de genocide die in 2015-16 plaatsvond in de regio’s met een Koerdische meerderheid in Turkije. Zelfs als iemand die in Europa woont en het nieuws op de voet volgt, was ik geschokt om te zien dat deze kwestie onopgemerkt was gebleven. Het was een voorbeeld van hoe onrecht en geweld door regeringen verborgen blijven voor de ogen van de wereld. De overeenkomsten met sommige gebeurtenissen in Kasjmir verontrustten me ook. Ik had het gevoel dat ik over deze kwestie moest schrijven. Maar ik wilde de informatie op internet niet geloven. Ik kon alleen op mijn ogen en hersenen vertrouwen. Ik vloog naar Diyarbakir. Een maand lang reisde ik zelfs naar de meest afgelegen dorpen, verbleef bij families, sprak met de slachtoffers. Ik was geschokt toen ik de wreedheden zag die een regering beging tegen een minderheid die tot hetzelfde land behoort. Na mijn terugkeer schreef ik verschillende politieke artikels over de mensenrechtenkwesties waarmee Koerden geconfronteerd worden en de gelijkenissen met de situatie in India. Maar ik was sceptisch over de mate waarin ze gewone lezers zouden bereiken. Daarom besloot ik een docufictie te schrijven over de Koerdische kwestie, gebaseerd op de militaire operatie van de Turkse regering in gebieden met een Koerdische meerderheid in 2015-16. Zo werd de roman Zîn geboren en werd ik romanschrijver.
Je behandelt vaak sociale kwesties en mensenrechten in je werk. Is daar een bepaalde reden voor?
Als individu heb ik mijn verantwoordelijkheid tegenover mijn gezin genomen. Maar als mens heb ik nog steeds een verantwoordelijkheid tegenover de mensheid. Soms voel ik me erg zwak. Maar met het beetje kracht dat ik nog in mijn lichaam en geest heb, probeer ik mijn medemensen zo goed mogelijk te steunen. Ik geloof dat alle mensen op deze aarde dezelfde rechten hebben. We mogen niet verdeeld of tot vijanden gemaakt worden door lijnen die politici op landkaarten trekken. Geen enkel mens is beter dan een ander omdat hij in een bepaalde regio geboren is, een andere huidskleur heeft of betere materiële omstandigheden. Ik geloof dat het mijn plicht is om diegenen te helpen die onderdrukt worden.
Hoe verbind je het verhaal van Sita, de hoofdpersoon van de roman, met de Koerdische kwestie?
Er zijn veel overeenkomsten tussen de politieke en sociale structuren in India en Turkije. De groeiende rechtse politiek en politici die religie gebruiken om de macht te grijpen en mensen te verdelen, volgen in beide landen hetzelfde patroon. In India gebruiken hindoe-extremisten mythologie en heldendichten om versleten gewoonten terug te brengen om de samenleving, vooral vrouwen, onder hun controle te houden. Als Indiase vrouw was het mijn behoefte om de situatie van mijn land samen met het verhaal van de Koerden te vertellen. In de meeste Indiase hindoegezinnen worden meisjes opgevoed om de gehoorzaamheid, tolerantie en opoffering van het mythologische personage Sita in het leven te volgen. Maar moeders vertellen hun kinderen niet de andere kant van het verhaal van Sita die in een rebel verandert wanneer haar tolerantie haar grens bereikt. Tegen het einde van de roman komt Sita uit haar lijden en onthult ze haar kracht als vrouw. Alle patriarchale samenlevingen krijgen te maken met wraakzuchtige Sita’s. De Koerdische vrouwenorganisatie YPG is daar een voorbeeld van.
Zîn is een zeer politieke roman en raakt een gevoelig onderwerp in de wereld van vandaag. Was het een uitdaging voor je om zo’n verhaal te schrijven?
Tot mijn reis naar Diyarbakir had ik nog nooit oorlog, geweld of de nasleep ervan gezien. Tijdens de eerste dagen van mijn bezoek verbleef ik in een hotel in Sur. Vanaf de bovenste verdieping van het hotel kon ik delen van de verwoeste stad zien. In de eerste dagen had ik er geen vrienden. De enorme ijzeren hekken die delen van de verwoeste stad bedekten, de kogelgaten, de soldaten die elk gezicht argwanend fouilleerden, de zielige gezichten van Syrische families die beschutting zochten aan de kant van de verschroeide wegen… Dit was allemaal nieuw voor mij. Al snel maakte ik vrienden. Moeders die hun kinderen hadden verloren, zij die op hun echtgenoten wachtten, de families van degenen die gevangen waren genomen… Iedereen had een verhaal te vertellen. De pijn en wanhoop in hun ogen dreven me tot een diep schuldgevoel. Ik boog vaak mijn hoofd en dacht eraan hoe bevoorrecht ik was terwijl mijn medemensen in zo’n put van pijn zaten. Die reis was een besef van mijn plichten. Een journaliste stapte in het vliegtuig voor een onderzoeksmissie, maar keerde terug naar Barcelona als een mens die kapot was van het lijden van haar medemensen. Tot dan toe waren zulke zaken alleen nieuws voor mij. Vanaf dat moment werd alles persoonlijk. Na die reis werd ik de daklozen en onderdrukten. Ik begon het gevoel te krijgen dat hun tranen door mijn ogen stroomden. Door het trauma van die reis kon ik maandenlang niet schrijven. Toen ik aan de roman begon te schrijven, kwamen de personages tot leven en hadden ze allemaal een identiteit. Elk van hen leefde, had lief, stierf en vocht in mij. Het was niet gemakkelijk.
In je roman beschrijf je de moeilijkheden waarmee verschillende culturen, identiteiten en etnische groepen te maken hebben. Denk je dat literatuur een brug kan slaan tussen samenlevingen?
Ik geloof dat literatuur dat kan. Literatuur kan lezers aanmoedigen om begripvol te zijn en te luisteren naar de stem van anderen. Het kan ons helpen het lijden, de uitbuiting en onderdrukking van anderen te begrijpen en ons bewust maken van de noodzaak om samen op te trekken. Ik ga niet voorbij aan het feit dat er, zoals op elk gebied, ook in de literatuur propaganda bestaat. Maar als schrijvers hun talenten gebruiken om goed te doen voor de samenleving en de waarheid te spreken, kan literatuur de mensheid zeker verenigen en een verschil maken in de wereld.
Je creëert een sterk vrouwelijk figuur met het personage Sita. Wat is de belangrijkste boodschap die je via haar verhaal wilt overbrengen?
Via Sita probeerde ik vrouwen te herinneren aan de kracht die in hen schuilt. Alle patriarchale samenlevingen proberen vrouwen het idee bij te brengen dat ze tweederangsburgers zijn, zwakker dan mannen, en dat ze gehoorzaamd moeten worden. Koerdische vrouwen hebben dat vooroordeel aan diggelen geslagen. Indiase vrouwen moeten zich nog steeds bewust worden van de kracht die in hen schuilt.
Wat voor reacties kreeg je na de publicatie van Zîn? Hoe werden Koerdische lezers of mensen die in de regio wonen beïnvloed door de roman?
Tot nu toe heeft slechts een zeer klein aantal Koerden Zîn gelezen. De taal blijft een obstakel. Maar degenen die het gelezen hebben, zijn erg emotioneel geworden en hebben hun oprechte dankbaarheid geuit. Ik heb hen duidelijk gemaakt dat dat niet nodig is. Dit is een groot onrecht dat voor de ogen van de wereld verborgen blijft. Mijn enige doel is om de aandacht van de wereld hierop te vestigen. Ik zie het als mijn plicht.
Liefde en verzet zijn met elkaar verweven in de roman. Wat was de belangrijkste boodschap die je wilde overbrengen toen je de relatie tussen Sita en Devran opbouwde?
Ik probeerde te zeggen dat grenzen geen obstakel zijn voor liefde. Hoe spelen grenzen, regeringen, wetten en legers een rol in de liefde tussen een man en een vrouw, of in de relaties tussen mensen? Waarom hebben we grenzen? Waarom vervreemden we van onze medemensen? Wat winnen we erbij? Wat is de relevantie van verworvenheden in het kortstondige leven die we bereiken door anderen van ons te vervreemden? Als de relaties die in deze roman worden beschreven ten minste één lezer hebben aangezet om op die manier te denken, dan ben ik tevreden als schrijver.
Denk je dat Zîn alleen een bepaalde geografie aanspreekt of presenteert het een universeel verhaal?
Het lijden van minderheden is in elk land aanwezig. Als we goed kijken, zien we dat minderheden overal in meer of mindere mate worden onderdrukt. Het verhaal van de veroveraar en de overwonnenen bestaat al sinds het begin van de mensheid. Het verhaal van de uitbuiters is niet nieuw. De hebzucht en het egoïsme van de heersers hebben rivieren van bloed doen vloeien in de wereld. Maar er zijn er altijd geweest die stand hielden en die terugvochten. Er zijn altijd mensen geweest die weigerden zich over te geven. In de tussentijd hebben ze misschien oorlogen verloren en veel dingen verloren waar ze van hielden. Maar hun vechtlust zal blijven bestaan zolang er mensen op deze aarde zijn. Daarom is deze roman niet alleen het verhaal van de Koerden, maar ook een eerbetoon aan het verzet van minderheden over de hele wereld.
Heb je te maken gehad met censuur of druk vanwege de politieke en sociale boodschappen van de roman?
In het begin kreeg ik te maken met verschillende soorten aanvallen en bedreigingen via sociale media omdat mijn schrijfsels inhoud bevatten die beledigend is voor extreemrechts en religieuze extremisten. Afgezien daarvan heb ik geen grote problemen gehad. Ik ben geboren en getogen in de staat Kerala in Zuid-India. Dit is de eerste plaats ter wereld waar een communistische regering aan de macht kwam door middel van verkiezingen. Een plek met 100 procent alfabetisering. Een plaats waar elk dorp meer dan één bibliotheek heeft. Ik schrijf in het Malayalam, de taal van de mensen in Kerala. Vertalingen komen later. Deze mensen zijn mijn eerste lezers. Hun burgerlijke, sociale en humanitaire overtuigingen zijn anders. Daarom worden mijn geschriften en ik geaccepteerd in de staat Kerala. Lezers voelen mee met het lijden van de Koerden en verenigen zich met hun strijd. Ze respecteren mijn inspanningen. Je kunt de steun begrijpen die ik kreeg toen Zîn de Academy Award van de regering van Kerala ontving voor de beste roman van het jaar.
Zîn is vertaald in het Engels, maar nog niet in het Koerdisch. Is er een poging om de roman in het Koerdisch te vertalen?
Ik praat hier vaak over met mijn Koerdische vrienden. Het is vanaf het begin mijn droom geweest om Koerden Zîn in hun moedertaal te laten lezen. Maar mijn inspanningen zijn tot nu toe niet succesvol geweest.
Hoe is Zîn ontvangen door het grote publiek? Bent u tevreden met de ontvangst van uw roman?
Ondanks het feit dat Zîn de eerste roman van een beginnende schrijver is, heeft het een geweldige ontvangst gekregen. Politiek verlichte lezers begrijpen de parallellen met de politieke situatie in India en Turkije en gaan erover in discussie. Ze beseffen ook dat dergelijke problemen niet slechts één regio of één groep treffen en dat deze dingen altijd en overal kunnen gebeuren. Ze verklaren zich ook solidair met de lijdende delen van de mensheid. Sommige lezers hebben me verteld dat deze roman hen met angst doet nadenken over de toekomst van het land en hen voorzichtiger maakt in hun politieke beslissingen.
Wat vind je van de vrijheidsstrijd van Koerdische vrouwen? Hoe beoordeel je het verzet van Koerdische vrouwen in Rojava tegen ISIS? Wat denk je dat deze strijd betekent voor de vrijheid van vrouwen en sociale transformatie?
Ik denk dat de YPJ de krachtigste vrouwenbeweging ter wereld is. Ze zijn een rolmodel geworden voor vrouwen over de hele wereld door het gezag van terroristen zoals ISIS uit te schakelen. Het is verbazingwekkend dat deze gewapende vrouwengroep is voortgekomen uit een patriarchale samenleving. De YPJ laat de wereld zien dat geen enkele kracht of barrière vrouwen kan tegenhouden die hun macht hebben erkend. In plaats van zich te beperken tot het label van slechts een gewapende groep, plegen ze sociale en politieke interventies en brengen ze succesvolle veranderingen teweeg. Het verhaal van deze vrouwenbeweging zou zeker onderwerp van studie moeten zijn in onderwijsinstellingen over de hele wereld. Het zal het zelfvertrouwen van vrouwen vergroten en de wereld helpen verbeteren.
Werk je aan een nieuwe roman of literair project in de nabije toekomst?
Mijn tweede roman, Qurban, komt begin maart 2025 uit in het Malayalam. Deze roman is gebaseerd op het corrupte rechtssysteem in Turkije. Maar zoals gewoonlijk heb ik geprobeerd er een internationale dimensie aan te geven. Het bevat hints en waarschuwingen over de rechterlijke macht in India, die het pad van Turkije volgt en al in de greep is van de religieuze regering. Deze roman herinnert de lezers eraan hoe voorzichtig elke burger moet zijn in zijn politieke keuzes. Qurban werd veel beter ontvangen dan Zîn toen het werd gepubliceerd in de krant Deshabhimani Weekly, de publicatie van de Communistische Partij van Kerala. Dit boek, uitgegeven door Mathrubhumi Books, is vanaf maart verkrijgbaar in de boekwinkels in Kerala. Het verhaal speelt zich af in Istanbul, het paradijs voor reizigers. Net zoals achter elk kasteel riolen en sloppenwijken liggen, heeft ook deze stad een duistere kant. Hulpeloze mensen, die hard werken om hun dagelijks brood te verdienen, leven en sterven daar ook, onopgemerkt door niemand. Wanneer het rechtssysteem en de administratie besmeurd zijn, zijn zulke mensen de eerste slachtoffers. Ze beseffen niet dat ze zijn opgeslokt, zelfs niet wanneer ze de duisternis in de buik van de python bereiken. Qurban is het verhaal van zo’n man. Hij is overal in de wereld. Een van de gewone mensen die je tegenkomt in de sloppenwijken en op de vieze veranda’s van overheidsziekenhuizen. Degene die ruikt naar zweet. Degene die vuile, kapotte kleren draagt op straat. We zien hem lopen met een vermoeid hoofd in Istanbul, Delhi, Teheran en Beiroet. We kunnen duidelijk de zware voetstappen horen van de jagers die zich haasten achter de geur van het bloed van die man en het hongerige gesnuif van hun honden. We hoeven alleen maar te luisteren.
Tot slot, is er een boodschap die je aan je lezers en volgers wilt overbrengen?
Een land waar elk mens gelijke rechten heeft. Heb je ooit over zoiets nagedacht? Ik ben misschien een dromer, een onpraktische dwaas, die droomt van een wereld zonder conflicten en grenzen. Maar als ieder van jullie die droom begint te zien en ervoor gaat werken, praten en leven, dan zal deze wereld langzaam een betere plek worden.
Over de roman Zîn
Zîn is een roman die een persoonlijk liefdesverhaal combineert met een politieke achtergrond. Sita, een Indiase en studente aan de universiteit van Barcelona, gaat naar Amed om haar vermiste Koerdische geliefde Devran te zoeken. Hier valt ze echter midden in het onderdrukkende beleid van Turkije tegen de Koerden.
De roman vertelt het verhaal van de zware staatsrepressie tegen de Koerdische beweging in Turkije in 2015-2016. Sita, die verneemt dat Devran en zijn familie het doelwit zijn van de staat op beschuldiging van “terrorisme”, belandt in een gevaarlijk politiek conflict terwijl ze op zoek is naar haar geliefde. Wanneer Sita, die wordt vastgehouden en gemarteld door Turkse veiligheidstroepen, probeert te worden gered, worden veel mensen in dit conflict meegesleurd.
De roman gaat niet alleen over individuele drama’s, maar ook over het onderdrukkende beleid van staten, de onderdrukking waaraan minderheidsgemeenschappen worden onderworpen en hoe dit internationaal wordt gezien. Het laat zien hoe regeringen dissidente gemeenschappen proberen te vernietigen door ze af te schilderen als een “bedreiging” en hoe individuele Het laat zien hoe zelfs emoties gepolitiseerd kunnen raken in zo’n conflictueuze omgeving.
Het boek werd op 5 november 2023 gepubliceerd in het Malayalam in India. De Engelse vertaling werd gepubliceerd door Vintage Books op 27 februari 2024, en het is 416 pagina’s lang.
Prijzen ontvangen door de auteur
2022: Kerala Sahitya Akademi Award voor haar reisverhaal Murivettavarude Pathakal.
2023: Kerala Sahitya Akademi Award voor haar roman Zîn.
2024: Kadammanitta Award gegeven door de Kerala State Library Council voor Zîn.
Bron: Yeni Özgür Politika krant