Abdullah Öcalan’s “Oproep tot Vrede en een Democratische Samenleving” wekte nieuwsgierigheid op over hoe duizenden gevangen leden van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) het ontvingen, wat ze voelden en hoe ze het interpreteerden.
Zeki Bayhan is de auteur van verschillende werken, waaronder “Democratic Ecological Gender-Liberationist Paradigm”, “The Freedom Ideology of the 21st Century: Democratisch Socialisme”, ”Het verlaten van het genocidale natiestaatparadigma: Democratic Nation” en recentelijk het tweedelige ‘Why a New Social Science Paradigm?’ waarin Öcalans concept van ‘De Sociologie van de Vrijheid’ wordt onderzocht. We spraken met Bayhan, een schrijver die al 27 jaar gevangen zit, over hoe de oproep in de gevangenis werd ontvangen en wat er nu gaat gebeuren.
De Koerdische dageraad breekt aan
Buiten wordt intensief gedebatteerd over het vredesproces, terwijl duizenden Koerdische politieke gevangenen opgesloten blijven. We zijn benieuwd hoe dit proces wordt ontvangen en geïnterpreteerd in de gevangenissen. We weten ook dat je hebt gewerkt aan het ideologische kader van de heer Öcalan. U zit al vele jaren in de gevangenis, daarom wilden we met u spreken. Wat vindt u van de opmerkingen van Devlet Bahçeli en de nasleep ervan? Er is een kritiek punt bereikt. Denkt u dat dit proces tot vrede kan leiden?
Ik zal niet veel zeggen over de huidige fase. Hoe werd dit proces in de gevangenis ontvangen? Bahçeli’s eerste verklaring veroorzaakte verbazing. De eerste reactie was, “Er wordt een nieuw speciaal oorlogsspel in scène gezet.” Maar omdat Bahçeli degene was die zo’n sterke verklaring aflegde, ging de vraag “Gebeurt er echt iets?” ook gepaard met deze eerste reflex. Onze ogen gingen naar İmralı. Met het eerste bericht van daar en de verklaringen die werden afgelegd, waren we in staat om duidelijker te interpreteren wat er gebeurde.
Zal het proces slagen? Gezien het huidige stadium, lijkt de kans op een oplossing deze keer groter. Natuurlijk hebben dergelijke processen altijd een kwetsbare kant. En ik heb nog steeds het gevoel dat er binnen de staat geen volledige consensus bestaat over deze kwestie. Ik hoop dat ik het mis heb. Op basis van een analyse van de mondiale en regionale politieke omstandigheden acht ik de kans op succes groot. Soms dwingen omstandigheden je om te veranderen, of je het nu wilt of niet. Dit is niet de plaats om de huidige politieke conjunctuur uitvoerig te bespreken.
Samenvattend kan ik in de context van deze kwestie het volgende zeggen: de crisis van het neoliberale kapitalistische systeem verdiept zich. Dit heeft geleid tot verwarring en een zoektocht naar oplossingen. Daaraan gekoppeld, nu het Midden-Oosten opnieuw wordt vormgegeven, komen de Koerden naar voren als een hoofdrolspeler. De Koerdische kwestie is inherent regionaal, aangezien ze vier landen in het Midden-Oosten rechtstreeks aanbelangt. Kortom, er is een realiteit waar alle regionale en mondiale machten zich van bewust zijn: het Midden-Oosten kan niet heringericht worden zonder de Koerden. Iedereen die iets te zeggen wil hebben in het Midden-Oosten ziet het als een noodzaak om met de Koerden samen te werken. In die zin hebben de Koerden nu verschillende opties voor allianties. Je zou kunnen zeggen dat de Koerdische dageraad aanbreekt. Er zijn belangrijke voordelen en kansen. Natuurlijk zijn er ook risico’s!
De Koerdische kwestie vraagt om een oplossing
Voor Turkije hebben de versnellende ontwikkelingen in de regio gediend als een wake-up call.Het is al lang duidelijk dat het huidige Koerdische beleid onhoudbaar is en dat wapens en dwang de kwestie niet hebben opgelost.Desondanks heeft Turkije de afgelopen jaren een ongekende vernietigingsoorlog ontketend.Ook die mislukte.Naarmate de regionale ontwikkelingen in een stroomversnelling raakten, werd duidelijk dat wat begon als een kleine sneeuwbal van bovenaf onvermijdelijk een lawine werd.De mentaliteit van de staat, vertegenwoordigd door Bahçeli, herkende dit en probeerde preventief in te grijpen.Na de oproep van de heer Öcalan legde Bahçeli nog een cruciale verklaring af, en het is zeer waarschijnlijk dat hij dit consistente standpunt zal handhaven.
In de Turkse media wordt dit proces gekoppeld aan recente ontwikkelingen in Syrië. Dat is echter niet het geval; het proces is eerder begonnen. De gebeurtenissen in Gaza en Syrië kunnen een versnellende rol hebben gespeeld, maar ze waren niet de katalysator. Bovendien weerspiegelt het heersende verhaal in de Turkse pers dat “Turkije sterker is geworden terwijl de Koerden zijn verzwakt” niet de realiteit ter plaatse. Kortom, de omstandigheden vragen nu om een oplossing voor de Koerdische kwestie.
Zegt u dat de partijen gedwongen waren om vrede te zoeken?
Voor een groot deel wel. Natuurlijk hebben de Koerden ook andere opties. Er zijn machten in de regio die invloed willen, zoals de Verenigde Staten, Israël en Iran. Het feit dat de Koerden zulke alternatieven hebben, oefent volgens mij ook druk uit op de Turkse staat. Maar gezien de huidige mondiale en regionale machtsdynamiek, is een Koerdisch-Turkse alliantie om verschillende redenen een van de meest ideale oplossingen.
Wat zijn enkele van deze redenen?
Een aanzienlijk deel van de Koerdische bevolking en hun geografie ligt binnen de grenzen van de Republiek Turkije. De bevolkingsgroepen zijn in aanzienlijke mate met elkaar verweven geraakt. Een Koerdisch-Turks conflict waarbij regionale en wereldmachten betrokken zijn, zou verwoestend zijn voor zowel het Koerdische als het Turkse volk. De heersende machten zouden onaangetast kunnen blijven, maar wij zijn een volksbeweging. Wij willen niet dat de volkeren met elkaar in conflict komen. Bovendien is de Koerdisch-Turkse relatie, ondanks zijn ups en downs, historisch; er is culturele communicatie en vertrouwdheid tussen de volkeren. Alle Koerden in de regio wonen in gebieden die grenzen aan Turkije. Er wordt vaak gezegd dat Turkije aan drie kanten omringd is door de zee, maar de rest van zijn grenzen zijn omringd door Koerden.
Vanuit het perspectief van Turkije kan de Koerdische kwestie niet met geweld worden onderdrukt. Gisteren waren het de Koerden van Irak; vandaag zijn het de Koerden van Syrië; morgen zullen het de Koerden van Iran zijn die status krijgen. Dit beleid van ontkenning en onderdrukking is niet langer houdbaar. Het is irrationeel. Bovendien, als de Koerdische kwestie in Turkije wordt opgelost, opent dat de deur naar nieuwe relaties met alle Koerdische gemeenschappen en versterkt dat de positie van Turkije in de regionale politiek en op internationale platforms zoals de Europese Unie. Het zou ook de economische last verlichten die door de oorlog is verwoest. Om al deze redenen, en nog veel meer, is de Koerdisch-Turkse alliantie een ideale oplossing.
Laten we het hebben over het laatste gesprek. Hoe heb je het gevolgd? Wat voelde je?
Ik zat alleen in mijn cel, voor de tv, en zag het live. Ik denk dat ik me net zo voelde als de mensen die zich verzamelden op het Sheikh Said plein in Diyarbakır (Amed). Ze arriveerden met groot enthousiasme en na de aankondiging gingen ze in stilte uiteen. Sommige media interpreteerden dit als “ontevredenheid” of “demoralisatie”, maar dat is niet het geval. Toen de verklaring het had over de ontbinding van de PKK, voelde ik iets in mij breken. Ik ging zo op in de toespraak dat ik me pas achteraf realiseerde dat mijn ogen met tranen waren opgezwollen.
De PKK is niet zomaar een organisatie in onze wereld van betekenis; het is een universum van verzet waar we onszelf hebben gevonden, ons bestaan opnieuw hebben gedefinieerd en het stof van de vergetelheid hebben afgeschud. Het zijn de oude bergen van Koerdistan, waar we onze ruggengraat vonden, het bewustzijn van vrijheid, hoop en een identiteit. We hebben een concept dat “de geest van de PKK” heet. Het heeft een diepe betekenis. Daarom, zelfs als politieke en conjuncturele noodzakelijkheden begrijpelijk zijn, roept het woord “ontbinding” diepe emoties op. Men kan niet anders dan denken, “Wat bedoelt u? Zal de PKK niet meer bestaan?” Zoals ik al zei, keek ik alleen in mijn cel naar de verklaring. Toen ik de mensen van Amed na afloop rustig zag weglopen, dacht ik bij mezelf: “Ik voel me net als jullie, Diyarbakır.”
Hoe heb je de taal van de oproep ervaren? Wat heb je ervan begrepen? Er zijn voortdurende debatten in de publieke sfeer. De verklaring maakte op een beknopte manier belangrijke opmerkingen. Er wordt bijvoorbeeld veel gediscussieerd over de opmerkingen over het echte socialisme.
Het was een taal van vrede en resolutie. Degenen die bekend zijn met de stijl van de heer Öcalan zou dit niet verbazen. Hij heeft altijd een extreem flexibele aanpak gehad, zowel in taal als in politiek. Zoals je weet, is het een kwestie van vertrouwen dat je in staat bent om taal en politiek aan te passen wanneer dat nodig is. Als je op jezelf en je kracht vertrouwt, kun je flexibelere politieke standpunten ontwikkelen.
Ik heb de discussies ook gevolgd en helaas zijn er veel oppervlakkige en verdraaide interpretaties. Sommigen beweren zelfs dat het socialisme is afgezworen of verlaten. Dergelijke beweringen komen voort uit onwetendheid, zo niet uit slechte bedoelingen. Je kunt je afvragen: “Hoe kunnen commentatoren die Öcalan en de Koerden elke dag analyseren, onbekend zijn met het onderwerp?” Maar in Turkije gebeurt dit. Laat ik het zo zeggen: kritiek op het echte socialisme bestond al tijdens de beginjaren van de Sovjet-Unie. Kijk naar de Frankfurter Schule – een van de bekendste voorbeelden dateert uit 1929.
Öcalan heeft niet alleen het echte socialisme bekritiseerd, maar ook de socialistische theorie als geheel kritisch geanalyseerd en een nieuw begrip van het socialisme ontwikkeld. Ik spreek niet in abstracte termen. Dit is een allesomvattende socialistische theorie die wordt gevormd door parameters als systeemanalyse, sociale transformatiestrategie, staats/machtsanalyse, individuele-samenlevingsrelaties, economie, gender en vrijheid van geloof. Zijn nadruk op reëel socialisme is een product van dit ideologische kader en wanneer het in deze context wordt geïnterpreteerd, kan het correct worden begrepen. Er wordt echter niet afgeweken van de socialistische ideologie. Zoals ik al zei, is socialisme als ideologie opnieuw gedefinieerd en verder ontwikkeld. De ideologie van de heer Öcalan is socialistisch.
Een andere veelbesproken kwestie is de afwezigheid van een eis voor een natiestaat of een federaal model. Hoe moet dit worden begrepen?
Öcalans afwijzing van het natiestaatmodel is niet nieuw. De natiestaat is een machtsmodel, het instrumentaliseert identiteit ten behoeve van het bestuur en heeft sinds zijn oprichting geleid tot crises en bloedbaden door het opleggen van een enkele identiteit. In plaats van een samenlevingsmodel is de natiestaat fundamenteel een overheersingsmodel. In tegenstelling tot deze autoritaire structuur ontwikkelde Öcalan het concept van de democratische natie, gebaseerd op gelijkheid van identiteiten. Dit is zowel een ideologische voorkeur als een oplossingsgericht perspectief.
Bovendien zijn de huidige natiestaten niet meer dezelfde als die van de 20e eeuw. Het neoliberale wereldwijde economische beleid heeft de natiestaat uitgehold. Vandaag de dag opereren regeringen van natiestaten als onderaannemers van het mondiale kapitaal. Wie geeft de ondergrondse en bovengrondse hulpbronnen en het arbeidspotentieel van zijn land aan mondiale bedrijven? Het zijn de regeringen van natiestaten.
Modellen zoals federatie, autonomie of regionaal bestuur zijn ontworpen om identiteitscrises die door het systeem van natiestaten worden gecreëerd te sussen in plaats van op te lossen. Ze functioneren in grote mate als een uitbreiding van de staatsstructuur. Het voordeel van deze modellen is dat de macht gedecentraliseerd en minder geconcentreerd is, wat mogelijkheden biedt voor zelfbestuur. Federatieve structuren blijven echter gebonden aan de centrale staat en de grondwet. Dit is hun garantie, maar het betekent ook dat ze altijd kunnen worden ontbonden. Vandaag de dag is Catalonië een van de meest erkende en institutioneel sterke autonomiemodellen ter wereld. De Catalaanse taal wordt officieel erkend als een van de talen van de Europese Unie, maar Catalonië zelf heeft geen permanente internationale garanties.
Öcalans ideologische en politieke perspectief is zelfbesturend socialisme. Daarom geeft hij de voorkeur aan politieke oplossingen die de basisorganisaties en lokale initiatieven versterken. In plaats van gefixeerd te zijn op specifieke termen of modellen, richt zijn benadering zich op de essentie van het probleem, het creëren van een economisch, politiek en cultureel kader dat de samenleving reconstrueert als politieke actoren vanaf het lokale niveau. In de oproep moeten zinnen als “economische en politieke structuren die elke groep als fundamenteel voor zichzelf beschouwt”, “democratisering” en “recht” in deze context worden geïnterpreteerd.
Denkt u ook dat het proces te snel gaat? Kan dit een risico vormen?
Dit is geen proces dat vanaf nul begint; de partijen kennen elkaar goed en hebben eerdere ervaringen met de dialoog. Het proces dat we nu bespreken begon eigenlijk al voordat het openbaar werd. Gezien het tempo van de ontwikkelingen in de regio denk ik dat hoe sneller het proces verloopt, hoe beter.
Hoe denkt u dat de Koerden zich in de toekomst zullen organiseren en structureren?
Ik zou veel concrete mogelijkheden kunnen noemen, maar het is nog te vroeg. Ik wil echter twee dingen zeggen over deze kwestie: Ten eerste kan geen volk bestaan zonder organisatie en zelfverdediging. Ten eerste: geen volk kan bestaan zonder organisatie en zelfverdediging. Aangezien er gesproken wordt over het verwijderen van wapens, wil ik graag verduidelijken dat ik met zelfverdediging niet wapens bedoel. De Koerden zullen niet ongeorganiseerd of weerloos blijven. Ten tweede, denk aan de omstandigheden waarin de Koerdische Vrijheidsbeweging werd opgericht. Er waren zo goed als geen middelen. Desondanks groeide ze uit tot een organisatorische kracht, niet alleen in Turkije en het Midden-Oosten, maar over de hele wereld.
Vandaag bezitten de Koerden immense mogelijkheden, zowel materieel als moreel, in termen van ideologisch perspectief, organisatiecultuur en -capaciteit, en sociaal bewustzijn. Daarom moeten onze mensen vertrouwen houden. Ik zeg dit met zekerheid: we komen uit een traditie die het onmogelijke heeft overwonnen. Als je kompas sterk is, zul je de weg niet kwijtraken, zelfs niet in de donkerste diepten.
Wilt u hier nog iets aan toevoegen?
Eerst en vooral dank ik u dat u ons de kans geeft om ons volk te bereiken. Vanuit onze gevangeniscellen sturen we onze hartelijke groeten en oprechte solidariteit naar al onze mensen, in het bijzonder naar onze broeders en zusters in Rojava die momenteel in verzet zijn. Net als in het verleden putten we ook vandaag onze kracht uit ons volk.
Onze mensen zijn politiek bewust en waakzaam. In deze uitdagende tijden weten ze dat de weg naar succes in eenheid ligt. Op momenten als deze zullen velen proberen te verdraaien, te belasteren en ontmoediging te zaaien. Er zullen ook mensen zijn – opzettelijk of onbewust – die destructieve acties ondernemen. Zulke pogingen mogen niet slagen. Dit is geen tijd voor angst of aarzeling. We staan aan de vooravond van een nieuw tijdperk, een nieuw begin. De ware eigenaar en onderwerp van dit proces is ons volk. Met een sterk politiek bewustzijn en vastberaden actie zal de weg naar succes volledig worden geopend. We geloven dat ons volk dit proces in de toekomst zal dragen met eenheid en overwinning. Groeten en liefde aan allen.
Bron: ANF