In april vond in Qamişlo in het noordoosten van Syrië de Conferentie voor eenheid en gemeenschappelijk standpunt van de Koerden in Rojava plaats. Een belangrijk resultaat was het besluit om een Koerdische delegatie te vormen voor toekomstige gesprekken met de Syrische overgangsregering in Damascus. Deze tien leden tellende delegatie bestaat uit vertegenwoordigers van het Democratisch Autonoom Bestuur van Noord- en Oost-Syrië (DAANES), de PYD, ENKS en andere Koerdische partijen, evenals de vrouwenbeweging en onafhankelijke persoonlijkheden. Hun werk is gebaseerd op een document dat door alle deelnemende krachten is aangenomen en waarin een democratische en inclusieve toekomst voor Syrië wordt geschetst. Aldar Xelîl, lid van de Uitvoerende Raad van de Democratische Unie Partij (PYD), maakt deel uit van de delegatie. In dit interview legt hij de principes van het werk van de delegatie uit en analyseert hij de structurele oorzaken van de Syrische crisis – met een duidelijk pleidooi voor een federaal gedecentraliseerd staatsmodel.
Kunt u de samenstelling en taken van de Koerdische delegatie nader toelichten?
Als onderdeel van de conferentie over Koerdische nationale eenheid en een gemeenschappelijk standpunt werd een fundamenteel document aangenomen dat de politieke richtlijnen van de Koerdische krachten voor een toekomstig, democratisch gevormd Syrië vastlegt. Dit document beschrijft niet alleen de principes voor het opbouwen van een pluralistische staat, maar bevat ook concrete voorstellen voor het oplossen van de Koerdische kwestie in de context van een Syrische staat. Het is door alle Koerdische partijen en politieke krachten erkend als een gemeenschappelijke basis.
Bijgevolg is het niet de taak van de delegatie om nieuwe politieke standpunten te ontwikkelen, maar eerder om consequent de principes die in dit document zijn vastgelegd te vertegenwoordigen en te verdedigen. De delegatie bestaat uit vertegenwoordigers van verschillende politieke groeperingen – waaronder vertegenwoordigers van de PYD, de Koerdische oppositiealliantie ENKS, het Autonoom Bestuur van Noord- en Oost-Syrië en partijen die buiten deze regio opereren. Een onafhankelijke persoon en vertegenwoordigers van de vrouwenbeweging maken ook deel uit van de commissie. Er zijn in totaal tien leden.
Het doel is om het specifieke sociaal-politieke model van Noord- en Oost-Syrië in te brengen in politieke onderhandelingen – een model dat aanzienlijk verschilt van het gecentraliseerde karakter van andere Syrische regio’s. De democratische structuren die hier zijn gevestigd, het participatieve karakter van het bestuur, de centrale rol van vrouwen en autonome veiligheids- en defensiestructuren vormen een uniek verkoopargument waarmee bij elke onderhandeling rekening moet worden gehouden. Tegen deze achtergrond handelt de delegatie met een hoge mate van politieke verantwoordelijkheid, aangezien elke beslissing van invloed kan zijn op de transformatie naar een pluralistische orde in heel Syrië.
Is er al een concreet tijdschema voor gesprekken met Damascus? Welke onderwerpen zullen daar worden besproken?
Een paar dagen geleden reisde een delegatie van het Autonoom Bestuur van Noord- en Oost-Syrië naar Damascus. De delegatie bestond uit vertegenwoordigers van de verschillende etnische en religieuze groepen in de regio, met name Koerden, Arabieren en Suryoye. De eerste verkennende gesprekken vonden plaats in Damascus; de delegatie is inmiddels teruggekeerd. De contacten zijn momenteel onderbroken vanwege het huidige offerfeest (Eid al-Adha), maar na de feestdagen worden verdere ontwikkelingen verwacht.
Een belangrijk resultaat van de gesprekken tot nu toe is het besef dat individuele onderwerpen door gespecialiseerde commissies moeten worden behandeld. Militaire kwesties moeten bijvoorbeeld worden besproken door militaire experts, terwijl politieke kwesties, met name de Koerdische kwestie, moeten worden overgelaten aan de vertegenwoordigers van de relevante partijen. De oprichting van onafhankelijke gespecialiseerde commissies is ook gepland voor onderwerpen als administratie, economie of onderwijs. Er is momenteel geen vaste datum voor een volgende bijeenkomst in Damascus, maar de delegatie is bereid om een dergelijke bijeenkomst op elk moment voor te bereiden.
Welk begrip van sociale vertegenwoordiging streeft de delegatie na met betrekking tot niet-Koerdische bevolkingsgroepen?
Het beleidsdocument dat werd goedgekeurd op de conferentie is uitdrukkelijk geen project dat zich beperkt tot de belangen van de Koerden. Het behandelt veeleer de vraag hoe Syrië er moet uitzien na de ineenstorting van het Baath-regime en de sociale omwenteling die heeft plaatsgevonden – voor alle etnische, religieuze en culturele groepen. Syrië is een multi-etnische en multireligieuze gemeenschap waarin Druzen, Alawieten, soennitische moslims, Arabieren, Koerden, Suryoye, Yazidi’s en vele anderen leven. Het doel is daarom om een democratisch Syrië te creëren dat gelijke rechten en medezeggenschap voor al deze groepen garandeert.
Een veelgemaakte misvatting is om ons project te reduceren tot enkel de Koerdische kwestie. In werkelijkheid kan een duurzame oplossing voor deze kwestie echter alleen bereikt worden binnen het kader van een algemene democratisering van Syrië. Het idee om de rechten van de Koerden in het noordoosten van het land te garanderen terwijl andere groepen – zoals de Druzen in Suweida of de soennieten in de oppositie – onderdrukt blijven worden, is in tegenspraak met ons basisbegrip. Democratische rechten moeten voor iedereen gelden, niet selectief. Daarom pleiten wij voor een gedecentraliseerd en pluralistisch staatsmodel.
Naar welke historische ervaringen verwijst u in deze context?
Sinds het Baath-regime in 1963 aan de macht kwam – en tot op zekere hoogte zelfs daarvoor – wordt Syrië gekenmerkt door een autoritaire, gecentraliseerde opvatting van de staat. Dit model van de natiestaat met een sterke uitvoerende macht liet geen ruimte voor sociale participatie, culturele diversiteit of regionale zelfbeschikking. Veel van de huidige conflicten vinden hier hun oorsprong. De huidige revolutie betekent een breuk met dit verleden. Ze vraagt om nieuwe politieke instrumenten, omdat oude, gecentraliseerde mechanismen niet kunnen worden gebruikt om nieuwe, democratische omstandigheden te creëren.
Internationale vergelijkende gegevens bevestigen deze analyse: staten met gecentraliseerde machtsstructuren worden onevenredig zwaar getroffen door armoede, politieke crises en sociale instabiliteit. Staten met federale of gedecentraliseerde modellen hebben daarentegen een grotere politieke stabiliteit, sociale participatie en economische ontwikkeling. Dit brengt ons ertoe op te roepen om ook in Syrië een gedecentraliseerd model op te zetten.
De vraag naar decentralisatie wordt soms geïnterpreteerd als een verlangen naar Koerdische afscheiding. Hoe pareert u deze kritiek?
Deze veronderstelling is fout. Onze roep om decentralisatie verwijst expliciet naar het hele Syrische grondgebied. Wij zijn voorstander van een verenigd, democratisch Syrië waarin alle bevolkingsgroepen met gelijke rechten kunnen leven. Koerden maken integraal deel uit van de Syrische samenleving. Desondanks eisen wij dat hun taal en cultuur erkend worden – bijvoorbeeld door het Koerdisch te erkennen als een van de officiële talen van Syrië, de repressieve maatregelen tegen Koerdische culturele instellingen op te heffen en gelijke leefomstandigheden te creëren.
Ons politieke project is er niet alleen op gericht om het Koerdische standpunt in Damascus te presenteren, maar ook om een alomvattende blauwdruk voor een nieuw Syrië na de revolutie ter discussie te stellen. Het wordt duidelijk dat de Koerdische kwestie één van de vele uitdagingen is – maar ze kan alleen opgelost worden in de context van een algemene sociale transformatie. Ons voorstel streeft naar een model dat alle sociale groepen omvat.
Wat is de basis voor dit voorstel?
Syrië heeft een geschiedenis van samenleven die duizenden jaren teruggaat. Het wordt niet voor niets de “wieg van de beschaving” genoemd – talloze culturen en religies hebben hier naast elkaar bestaan. Deze historische realiteit staat in contrast met het repressieve natiestaatmodel uit het recente verleden. We roepen daarom op om de pluraliteit die historisch gegroeid is in Syrië om te vormen tot een moderne, democratische staat.
Onze politieke, sociale en culturele slagvaardigheid moet ten volle worden benut om samen een nieuw, democratisch Syrië op te bouwen – een Syrië dat overeenstemt met de historische en sociale realiteit van het land.
Bron: ANF