Op de derde herdenkingsdag van de beweging “Jin, Jiyan, Azadî” heeft de Koerdische activiste Varisheh Moradi, die in Iran ter dood is veroordeeld, een uitgebreide brief geschreven die veel verder gaat dan een herdenkingsboodschap. In haar brief, gepubliceerd door de campagne “Free Varisheh”, beschrijft de Koerdische vrouw die gevangen zit in de Qarchak-gevangenis 16 september niet alleen als de verjaardag van een opstand, maar ook als het beginpunt van een nieuw sociaal paradigma – gedragen door vrouwen, gedragen door verzet tegen patriarchale geweld, staatsrepressie en culturele uitwissing. Ze beschrijft deze dag niet alleen als een herdenking, maar ook als een kans om haar visie op een leven in vrijheid uiteen te zetten.
De brief van Varisheh Moradi luidt als volgt:
“Aan allen wier harten kloppen met de woorden ‘Jin, Jiyan, Azadi’
Op deze derde jaarlijkse herdenking staat de beweging ‘Jin, Jiyan, Azadi’ centraal, die een vuur in de harten van mensen heeft aangewakkerd. Deze beweging is niet alleen een uitbarsting van woede op straat of een gedeeltelijke eis van één groep, maar is complex en veelzijdig. De eisen variëren van individuele en collectieve vrijheden tot het recht op collectieve zelfbeschikking, van economische basisrechten tot culturele en taalkundige rechtvaardigheid, en van verzet tegen genderonderdrukking tot de eis voor een echt democratische samenleving. Elk van deze eisen is een schakel in een keten die tot doel heeft machtsstructuren en relaties te herscheppen – relaties die momenteel zijn gebaseerd op overheersing, geweld en de reproductie van ongelijkheid.
‘Jin, Jiyan, Azadi’ is een strijd voor andere manieren van denken en leven. Het is een beweging om de lichamen, geesten en wil van vrouwen terug te winnen die door de Iraanse staat door jarenlange wetten en beperkingen tot slavernij zijn gedwongen en van hun vrijheden zijn beroofd. De staat heeft zijn machtsbasis gebouwd op de slavernij, vernedering en uitwissing van vrouwen. ‘Jin, Jiyan, Azadi’ heeft vrouwen als centrale subjecten van de revolutie gepositioneerd en daarmee duidelijk gemaakt dat zonder hun deelname geen enkele revolutie democratische verandering in de samenleving kan brengen. Geen executie, onderdrukking of andere maatregel kan deze waarheid in de weg staan.
Het idee waarop we ons baseren is dat van een democratische, ecologische en vrijheidslievende samenleving – een samenleving die niet simplistisch of puur emotioneel is. De veranderingen die deze beweging teweegbrengt zijn ingrijpend en fundamenteel, niet oppervlakkig of toevallig. We zijn niet alleen getuige van een verandering in de openbare ruimte of slogans, maar van een fundamentele verschuiving in ons begrip van de sociale orde: wie heeft het recht om te beslissen en hoe interpreteren we ‘collectief democratisch leven’? In deze context herdefinieert het concept van ‘vrij samenleven’ de menselijke en sociale relaties, van gezinsstructuren tot de publieke sfeer. Deze beweging heeft aangetoond dat geen enkele hervorming duurzaam kan zijn zonder een herstructurering van de bestaande structuren. Onze strijd is dan ook gericht op het herbouwen van instellingen, culturen en mentaliteiten, en niet alleen op het bezetten van het politieke toneel.
Elke slogan heeft een geest, een tijd en een plaats, en wordt gevoed door een ideologie waarop een paradigma rust. Elke slogan heeft een historische en sociale context. Het uitdrukken van collectieve herinneringen, het omzetten van gedachten in woorden en het omarmen van die woorden vereist een enorme inspanning en strijd. Slogans die de realiteit en ervaringen van sociale groepen, zoals klassen, rassen, vrouwen, volkeren en onderdrukte culturen, verwoorden, zijn symbolen van verzet, hoop en het streven naar vrijheid. Deze slogans zijn producten van de geschiedenis, waar woorden betekenis vinden en verweven raken met het leven. Door middel van geluid en spraak brengen ze de levenskracht over van degenen wier stem wordt gesmoord of niet wordt gehoord. Daarmee creëren ze een boeiende en transformerende ruimte voor verzet en vrije zelfcreatie.
De pioniersrol van vrouwen staat centraal in deze vernieuwing. Het is belangrijk om te begrijpen dat vrouw zijn niet alleen een biologisch feit is, maar dat ‘het vrouwelijke’ een mentaliteit is, een ethische en politieke dominantie en een ideologische voorhoede die de samenleving naar bevrijding, solidariteit en democratie leidt. Met ‘vrouwelijke voorhoede’ bedoel ik een vrouw die opgelegde rollen ter discussie stelt en een mentaliteit biedt die dominantie afwijst. Deze mentaliteit voorziet in de herverdeling van macht, de democratisering van relaties en de acceptatie van verschillen. In die zin is de vrijheid van vrouwen altijd synoniem geweest met maatschappelijke vrijheid.
Ik weet dat ze deze opstand willen afschilderen als een tijdelijke rel en daarvoor veiligheids- en strafrechtelijke oplossingen willen voorschrijven. De kwestie gaat echter veel verder dan het controleren van de ruimte; we staan voor een ingrijpende heroverweging. Daarom hebben ze hun toevlucht genomen tot middelen die verder gaan dan gewone dwang. Executiebevelen en het onderdrukken van afwijkende stemmen moeten nauwkeuriger worden begrepen; ze zijn niet alleen gericht tegen individuen, maar ook tegen de mentaliteit die door deze symbolen wordt vertegenwoordigd. Deze bevelen zijn een vorm van systematische wraak tegen een beweging die oproept tot een fundamentele heroverweging van macht.
Deze vorm van wraak is een poging om de boodschap het zwijgen op te leggen door de stem van het lichaam te scheiden. Wat echter over het hoofd wordt gezien, is dat een mentaliteit die bevrijdt niet kan worden vernietigd door touwen, gevangenissen of decreten. Dergelijke bevelen zijn geen tekenen van kracht, maar eerder bekentenissen van verzwakte legitimiteit en angst voor de verspreiding van ideeën. Wanneer de focus verschuift van politiek naar de onderdrukking van symbolen, geeft dat aan dat dialoog en verandering als ernstige bedreigingen worden gezien. De behandeling van gevangen vrouwen maakt deel uit van dit wraakproject – wraak tegen ‘Jin, Jiyan, Azadi’ – en is het bewijs van de diepgaande impact van de beweging.
Ze kunnen weliswaar proberen de beweging van de samenleving via gerechtelijke uitspraken een halt toe te roepen, maar ze kunnen nooit de vooruitstrevende mentaliteit uitwissen die haar inspireert. Zolang mensen trouw blijven aan hun gedachten en daden, en zolang ze blijven streven naar nieuwe definities van vrijheid en democratie, zal elke veroordeling hun vastberadenheid alleen maar versterken.
Het voortzetten van de idealen van ‘Jin, Jiyan, Azadi’ is een historische noodzaak. Dit ideaal overbrugt de kloof tussen theorie en dagelijkse praktijk. Het is een middel om te organiseren, om politieke educatie te geven, om parallelle democratische instellingen op te bouwen, om de rol van vrouwen in collectief leiderschap te omarmen en om de economie, cultuur en rechtssystemen te herstructureren op basis van menselijke waardigheid.
Maak van deze verjaardag niet alleen een moment van rouw, maar transformeer hem tot een manifest voor een vrij leven. Brieven, notities, kleine en grote bijeenkomsten, theoretisch werk en het opleiden van nieuwe generaties zijn allemaal instrumenten die samen moeten worden ingezet. We moeten laten zien dat de voortrekkersrol van vrouwen niet alleen een pleidooi is, maar een actieplan dat de publieke sfeer transformeert en gelijkwaardig leven mogelijk maakt.