Als onderdeel van het programma ‘Geheugen en jeugd’ heeft het in Istanbul gevestigde Centrum voor Herinneringscultuur (Hafıza Merkezi) de trailer voor de documentaire ‘Hey Hawar’ uitgebracht. De film belicht de systematische vernietiging van Koerdische graven, verteld aan de hand van het lot van Süleyman Aksu, een van de 33 jonge activisten die omkwamen bij de ISIS-bomaanslag in Pirsûs (Turks: Suruç).
De documentaire verbindt de biografie van Aksu, een in 1990 geboren leraar Engels uit Gever (Yüksekova), met de herhaalde schending van zijn graf. Aksu kwam op 20 juli 2015 om het leven bij een zelfmoordaanslag op het Amara Cultureel Centrum, terwijl hij met een groep jongeren op weg was naar Kobanê om speelgoed aan kinderen te bezorgen. Hij werd begraven in zijn geboorteplaats, maar zijn graf is sindsdien zeven keer beschadigd of vernield.
Meer dan 120 gerichte aanvallen op Koerdische begraafplaatsen
De film documenteert niet alleen het specifieke geval van Aksu, maar plaatst het ook in een bredere context: volgens onderzoek waren er tussen september 2015 en april 2020 minstens 122 aanvallen op begraafplaatsen in Koerdische provincies van Turkije. Bij deze aanvallen werden 1.644 graven volledig vernield en nog eens 2.926 beschadigd.
Getuigenissen, documenten en stemmen
Regisseur Caner Dara heeft voor ‘Hey Hawar’ jarenlang uitgebreid archief- en veldonderzoek gedaan. De documentaire bevat interviews met leden van de ÖHD (Vereniging van Advocaten voor Vrijheid) en MEBYA-DER, een organisatie die mensen ondersteunt die dierbaren hebben verloren in de Koerdische bevrijdingsstrijd. De film bevat ook beelden van verwoeste begraafplaatsen en juridische dossiers, waaronder een strafrechtelijke klacht uit april 2019 wegens “schending van de nagedachtenis van de overledenen” en “ontheiliging van religieuze plaatsen” in verband met de aanvallen op het graf van Aksu. Tot nu toe zijn er geen juridische stappen ondernomen.
Herinnering als verzet
De titel van de film, ‘Hey Hawar’, is ontleend aan een gedicht van de in 2012 overleden Koerdische dichter en schrijver Arjen Arî. In het Koerdisch betekent de uitdrukking ‘om hulp roepen’ of ‘klaagzang’. De film wil deze klaagzang hoorbaar maken, als uitdrukking van individueel verdriet, maar ook als collectieve herinnering en verzet tegen het vergeten.
Een aanval op ruimte, herinnering en waardigheid
De documentaire interpreteert de vernieling van Koerdische graven niet alleen als vandalisme, maar als een opzettelijke aanval op het culturele geheugen en het recht om te rouwen. ‘Hey Hawar’ vestigt de aandacht op een realiteit die zelden zichtbaar is voor het publiek: de vernieling van laatste rustplaatsen als voortzetting van politiek geweld, zowel in de dood als in het leven.