De levensloop van drie belangrijke Koerdische intellectuelen in ballingschap staat centraal in een nieuw theaterstuk dat op 14 september in Istanbul in première gaat. Onder de titel “Sirgûn: Rîşa Pûç” (“Ballingschap: ongeneeslijk leed”) brengt auteur en acteur Ayhan Erkmen het lot van Celadet Elî Bedirxan, Erebê Şemo en Mehmed Uzun op het toneel.
Het eenpersoonsstuk vertelt over de jaren in ballingschap die de drie Koerdische schrijvers respectievelijk in Syrië, Rusland en Zweden doorbrachten. De regie is in handen van Sabri Ejder Öziç. De première vindt plaats in Kadıköy, de wijk in Istanbul waar Bedirxan werd geboren en zijn jeugd doorbracht.
“Ballingschap is zo oud als de menselijke geschiedenis”, zegt Erkmen in een gesprek met journalist Adnan Bilen. Vooral intellectuelen zijn in de loop der tijd steeds weer het slachtoffer geworden van politieke vervolging. “Zij zijn het geweten van een volk. Waar onderdrukking heerst, zwijgen zij niet – daarom komen zij in het vizier van de machthebbers.” Wie aan gevangenschap of de dood kan ontsnappen, kiest vaak voor ballingschap – een ervaring die Erkmen als existentieel beschrijft: “Het vreet je op, als kanker.”
Intensief onderzoek en persoonlijke ontmoetingen
Voor het werk aan het stuk heeft de verteller en auteur naar eigen zeggen jarenlang onderzoek gedaan: hij las de werken van de drie schrijvers, bestudeerde biografisch materiaal en sprak met tijdgetuigen – waaronder Sînemxan Bedirxan, de dochter van Bedirxan, en metgezellen van Uzun en mensen die Şemo in Armenië kenden.
Na de première zal het stuk ook worden opgevoerd in Qers (tr. Kars) – de geboorteplaats van Şemo – en in Mêrdîn (Mardin). Volgens Erkmen zijn er nog meer voorstellingen in andere steden gepland.
Getuigenis door muziek
Traditionele Koerdische barden – Dengbêj – spelen ook een bijzondere rol in het toneelstuk. Hun verhalen worden verweven met die van de intellectuelen. Zo vertelt Bedirxan in het stuk niet alleen over zichzelf, maar ook over de Dengbêj Ehmedê Fermanê Kîkî. Şemo vertelt tijdens zijn ballingschap in Siberië ook over Seyadê Şamê. En in het geval van Uzun – die aan kanker leed en naar zijn vaderland terugkeerde – worden de optredens van Dengbêj voor het ziekenhuis in Amed (Diyarbakır) thematisch behandeld.
“Ze getuigen allemaal – voor een collectief geheugen dat niet mag worden vergeten”, aldus Erkmen. “Ik hoop dat het publiek deze verhalen zal omarmen. Met mijn optreden wil ik mijn schuld jegens deze drie persoonlijkheden inlossen.”
Bron: ANF