Een toespraak van de leider van de Nationalistische Bewegingspartij (MHP), Devlet Bahçeli, in het Turkse parlement in oktober 2024 leidde tot hernieuwde discussies over de oplossing van het Koerdische vraagstuk. Het debat raakte verder in een stroomversnelling na de “Oproep voor een Democratische Samenleving en Vrede” van Abdullah Öcalan op 27 februari.
Professor Dr. Izzettin Önder, een van Turkije’s meest vooraanstaande experts op het gebied van marxistische economie, sprak met het ANF Nieuwsagentschap over hoe dit nieuwe proces moet worden benaderd en welke belangrijke kwesties bijzondere aandacht vereisen.
De eenheid in het eerste parlement werd verbroken in het tweede
Professor Dr. Izzettin Önder verklaarde dat de kern van de Koerdische kwestie ligt in een al lang bestaand patroon van ontkenning. Hij legde uit: “De centrale kwestie van deze complexe zaak is dat het jarenlang ofwel gedeeltelijk genegeerd ofwel ronduit ontkend is. Als gevolg daarvan is het niet serieus aangepakt en in plaats daarvan onderdrukt, wat heeft geleid tot groot lijden aan beide kanten. Het is een probleem dat tot op de dag van vandaag voortduurt. Ik zie de huidige intentie om de kwestie te benaderen met het doel het op te lossen als een prijzenswaardig begin. Ik ben van mening dat al het mogelijke moet worden gedaan om deze weg te bewandelen. Laten we hopen dat alle partijen de nodige stappen zetten en tot een zinvol en duurzaam resultaat komen dat voor beide partijen aanzienlijke voordelen oplevert en bijdraagt tot vrede en rust in het Midden-Oosten.”
Önder merkte op dat na de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk bijna alle gemeenschappen die vroeger onder Ottomaanse heerschappij vielen, hun eigen staat oprichtten, behalve het Koerdische volk. Met de stichting van de Republiek Turkije werden de Koerden naar de achtergrond verdrongen. Hij vervolgde:
“Als we kort terugkijken, vooral naar de keizerlijke periode, leefden de Turkse en Koerdische volkeren samen als broeders. Maar met de stichting van de republiek en de overgang van het keizerlijke systeem naar de natiestaat en de unitaire structuur, begon een reeks sociologische problemen op te duiken. Dit was te wijten aan het feit dat voortzetting van het oude systeem niet langer haalbaar was. Tijdens de ontbinding van het keizerrijk stichtten bijna alle gemeenschappen die voorheen onder de heerschappij van het keizerrijk vielen, hun eigen staten. Het Koerdische volk was de uitzondering. Toch toonden ze hun loyaliteit als burgers door zich volledig in te zetten voor de bevrijding van het vaderland en het bereiken van onafhankelijkheid.
De eenheid die in het Eerste Parlement bestond, werd in het Tweede Parlement na de Onafhankelijkheidsoorlog omgevormd tot een identiteit van een ‘Turkse natie’. Deze verschuiving was niet louter een voorwaarde voor de oprichting van een natiestaat, maar werd een rechtvaardiging voor de unitaire staatsstructuur. Het blijft een onderwerp van historisch en juridisch debat. In tegenstelling tot een federaal model promootte de unitaire staatsstructuur een ‘nationale’ identiteit als principe, wat in de praktijk leidde tot beleid zoals uniformiteit in taal en onderwijs onder bestuurlijke eenheid. Dit beleid werd natuurlijk gezien als een vorm van uitsluiting en functioneerde ook als zodanig.”
Het gebruik van geweld door het staatsgezag heeft bijgedragen aan de erosie van vriendschap
Önder merkte op dat het provinciale bestuurssysteem, dat tijdens het Ottomaanse Rijk had bestaan, werd afgeschaft met de stichting van de Republiek, en dat dit tot verschillende problemen heeft geleid. Hij verklaarde:
“De afschaffing van het provinciale bestuurssysteem dat tijdens de keizerlijke periode had bestaan, leidde onvermijdelijk tot politieke wrijving en bracht in sommige gevallen helaas de staat en het volk in een directe confrontatie. De openlijke of heimelijke betrokkenheid van bepaalde buitenlandse staten, die de mensenrechten als rechtvaardiging gebruiken, heeft ernstige obstakels opgeworpen voor de totstandkoming van een stabiel eenheidsstelsel. Het incidentele gebruik van geweld door het staatsgezag als reactie op verzet tegen de unitaire structuur en gecentraliseerde heerschappij heeft ook een belangrijke rol gespeeld bij de erosie van de langdurige vriendschap tussen de volkeren.”
De overgang naar de natiestaat en het unitaire systeem hebben de vriendschap tussen de volkeren uitgehold
Professor Önder merkte op dat de overgang naar een natiestaat en een unitaire structuur in Turkije het begin betekende van de erosie van de vriendschap tussen de gemeenschappen. Hij verklaarde: “Met de overgang naar een natiestaat en een unitair bestuurssysteem speelde de dominante en uitsluitingsideologie van een zich nog steeds ontwikkelend kapitalistisch model een centrale rol in de erosie van de vriendschap tussen gemeenschappen. Deze scheiding varieerde afhankelijk van het niveau van economische ontwikkeling. In westelijke regio’s waar economische ontwikkeling werd bereikt, vermengden gemeenschappen zich gemakkelijker, terwijl in onderontwikkelde regio’s de verschillen meer uitgesproken bleven.”
Önder legde uit dat de differentiatie in inkomensniveaus, een vast kenmerk van kapitalistische systemen, ertoe leidde dat mensen met lagere inkomens in hardere banen en slechtere omstandigheden terechtkwamen. Hij vervolgde: “Het moet benadrukt worden dat, hoewel Koerdische burgers onevenredig zwaar hebben geleden onder deze scheiding, zij niet de enigen waren die een negatieve behandeling ondergingen. Ook economisch achtergestelde Turkse burgers ervoeren gelijkaardige omstandigheden. Dit fenomeen moet begrepen worden als interne uitbuiting tijdens de primitieve accumulatiefase van het kapitalisme, in een context waar er geen externe bronnen van uitbuiting waren.”
Voor een duurzame oplossing moet aan bepaalde voorwaarden worden voldaan
Önder benadrukte dat het nieuwe proces alleen duurzaam en succesvol kan zijn als er specifieke voorwaarden worden gecreëerd. Hij verklaarde: “Hoewel er in het verleden verschillende pogingen zijn ondernomen die elk op een mislukking zijn uitgelopen, geloof ik dat het succes van dit nieuwe initiatief of oplossingsproces, waarvan wordt gehoopt dat het een blijvend resultaat zal opleveren, afhangt van de volgende voorwaarden:
– De problemen en voorgestelde oplossingen moeten duidelijk worden uitgelegd aan de volkeren aan beide zijden en er moeten inspanningen worden gedaan om publieke instemming op te bouwen.
– Als sommige problemen niet kunnen worden opgelost binnen het huidige unitaire systeem en er in plaats daarvan een federatieve of zelfs confederatieve structuur nodig is, dan moet zo’n nieuw bestuurlijk kader zorgvuldig worden ontworpen en openlijk aan de bevolking worden gepresenteerd.
– Als er geen nieuwe bestuurlijke structuur wordt gepland, dan moeten kwesties die inherent zijn aan het unitaire systeem, zoals taalunificatie of gestandaardiseerd onderwijs, in het bijzonder de kwestie van onderwijs in de moedertaal, duidelijk worden aangepakt.
– In ons land, dat een late kapitalistische ontwikkeling heeft doorgemaakt, moet de wettelijke en administratieve garantie dat alle burgers gelijk worden behandeld tijdens het proces van primitieve kapitaalaccumulatie worden gewaarborgd en moet de publieke sector het goede voorbeeld geven.
– Er moet een sfeer van wederzijdse overeenstemming worden gecreëerd tussen burgers in zowel de publieke als de private sector zonder regionale of taalkundige discriminatie. Of er nu wordt afgesproken om met meerdere talen te werken, zoals in Zwitserland, of om één nationale taal te accepteren, dergelijke beslissingen moeten met oprechtheid worden omarmd, openlijk aan alle partijen worden verklaard en wettelijke bescherming krijgen.”
Voor een echt resultaat is eerlijkheid tussen de partijen nodig
Önder besloot met te benadrukken dat het succes van het proces afhangt van een oprechte benadering door alle partijen, vrij van bedrog en inmenging van buitenaf: “De enige manier om een duurzame oplossing te bereiken is onder omstandigheden waarin de partijen elkaar niet bedriegen en waarin de invloed en druk van imperialistische mogendheden, die grote ambities hebben in het Midden-Oosten, afwezig zijn. Alleen dan kunnen we de basis leggen voor een leven van broederschap, waar mensen zowel ontberingen als vreugde kunnen delen en waar de pijn die al zoveel jaren wordt doorstaan eindelijk kan worden verzacht. Of het kapitalistische systeem en het eenheidsmodel van de natiestaat nu worden gehandhaafd of dat er een federaal systeem voor in de plaats komt, de echte vraag is hoe de gewenste levensomstandigheden worden veiliggesteld. Laten we hopen op een permanente oplossing en laten we zien hoe zo’n moeilijk proces zal worden beheerd en tot wat voor resultaat het zal leiden.
Kortom, de oplossing van deze diepgewonde kwestie hangt af van de structuur van het economische systeem, de kwestie van de natiestaat, of er een unitair of federaal staatskader zal worden aangenomen, de druk die imperialistische machten kunnen uitoefenen in de context van het Midden-Oosten, en bovenal van de oprechte bedoelingen en inspanningen van de betrokken partijen.”