De Koerdische leider Abdullah Öcalan, die al 26 jaar onder strenge isolatieomstandigheden gevangen zit in de gevangenis op het eiland Imrali, heeft het voortouw genomen in het proces voor “vrede en een democratische samenleving”, dat op internationaal niveau steeds meer steun en weerklank vindt. Verschillende sociale groeperingen en internationale kringen verwelkomen in hun verklaringen de stappen die de Koerdische vrijheidsbeweging heeft gezet in de richting van dialoog en een oplossing. In dit proces wordt er krachtig op aangedrongen dat de Turkse staat concrete stappen zet op politiek en juridisch vlak om de vrede duurzaam en betekenisvol te maken. Er wordt benadrukt dat, wil het proces slagen, aan de onderhandelingsvoorwaarden van Öcalan moet worden voldaan en zijn vrijheid moet worden gewaarborgd.
Dit proces heeft er ook toe geleid dat het democratische, ecologische en feministische paradigma dat Öcalan en de Koerdische vrijheidsbeweging al jaren voorstaan, bredere erkenning en zichtbaarheid krijgt. Deze ideeën, die zijn gevormd vanuit het perspectief van vrede en een democratische samenleving, worden gezien als een veelbelovend alternatief, niet alleen voor het Koerdische volk, maar ook voor alle volkeren in het Midden-Oosten en de rest van de wereld. Dit paradigma, dat steeds vaker wordt besproken, komt naar voren als een nieuw alternatief voor de huidige crises.
ANF Nieuwsagentschap sprak met prof. Sandro Mezzadra, politicoloog aan de Universiteit van Bologna, over het belang van het door Öcalan geïnitieerde proces en de theoretische en politieke betekenis van de ideeën die door de vrijheidsstrijd worden verdedigd. Prof. Mezzadra merkte op dat het proces van groot belang is op mondiaal niveau en stelde dat dit initiatief kan worden gezien als een aanvullende stap op het door Öcalan ontwikkelde paradigma tegen nationalisme.
Allereerst hartelijk dank dat u ondanks uw drukke agenda tijd voor ons vrijmaakt. Ik wil graag beginnen met het lopende vredesproces tussen de Turkse staat en de Koerdische vrijheidsstrijd. Hoe beoordeelt u dit proces?
Hartelijk dank voor uw uitnodiging. Ik denk dat het vredesproces in Turkije een heel belangrijk moment is, zowel in de geschiedenis van Turkije als gezien de regionale dimensie, dat wil zeggen wat er ook gebeurt in Syrië, Irak en het Midden-Oosten in bredere zin. Wat betreft de interne dimensie van het vredesproces denk ik dat het vanuit Koerdisch politiek oogpunt een grote prestatie is, een soort vervulling van de kritiek op het nationalisme die enkele jaren geleden is begonnen, met name in het denken en de geschriften van Abdullah Öcalan.
Vandaag de dag worden we in veel delen van de wereld geconfronteerd met een nieuwe opkomst van nationalisme, en dat is de reden waarom ik het vredesproces en de Koerdische postnationale politiek zo belangrijk vind. En ik herhaal, dit geldt natuurlijk voor Turkije, maar is ook zeer belangrijk voor de regio en heeft naar mijn mening zelfs mondiale implicaties.
Hoe moeten we, in een periode die wereldwijd wordt gekenmerkt door toenemende militarisering en oorlogsretoriek, met name in het Midden-Oosten, het standpunt van de Koerdische leider Abdullah Öcalan ten gunste van vrede en onderhandelingen en zijn vasthoudendheid aan dit standpunt beoordelen?
Welnu, juist om de redenen die u zojuist noemde, maken we een soort mondiale oorlogssituatie door, die zelfs verder gaat dan de verwoestende oorlogen die op het terrein worden uitgevochten, waaronder de genocide in Gaza.
En we worden in veel delen van de wereld geconfronteerd met een soort militarisering van de politiek. Juist in een dergelijke situatie is het erg belangrijk om over vrede te spreken. Over vrede te spreken en de betekenis van vrede te kwalificeren.
Vrede is niet alleen de afwezigheid van oorlog, maar ook een soort politiek project om sociale relaties en sociale samenwerking te organiseren op een manier die niet verenigbaar is met oorlog en militarisering. Vanuit dit oogpunt denk ik dat het vredesproces vandaag de dag echt belangrijk is in Turkije, in de regio en daarbuiten.
U wees erop dat het lopende proces in Turkije regionale en zelfs mondiale betekenis heeft. Hoe positioneert u dit proces, gezien de ervaringen met conflictprocessen over de hele wereld die zich in de richting van vrede en oplossing hebben ontwikkeld, ten opzichte van een democratische oplossing voor de Koerdische kwestie?
Ja, ik bedoel, ik denk dat het niet eenvoudig is om dit vredesproces te vergelijken met andere gevallen die natuurlijk belangrijke referentiepunten blijven.
Maar ik denk dat er een bijzonderheid zit in het vredesproces dat door de Koerdische politiek in Turkije in gang is gezet. En die bijzonderheid heeft te maken met de zeer specifieke combinatie van omstandigheden waarin we ons op internationaal niveau bevinden. Het vredesproces verloopt met alle moeilijkheden die we kennen in een land dat een belangrijke rol probeert te spelen in de huidige crisis van het internationale systeem, en in het bijzonder van het Midden-Oosten.
Turkije is een belangrijke speler in de onderhandelingen over het staakt-het-vuren in Gaza. Dat weten we. Je ziet dus meteen dat er een verband bestaat tussen de interne dimensie en de regio.
Ik denk dat het vredesproces in zekere zin aanzet tot een nieuwe sociale en politieke grondwet voor Turkije, waardoor het land een positieve, progressieve rol zou kunnen spelen in de regio, voorbij het nationalisme. Dat is erg sterk in Turkije. Precies, ja.
Maar ik denk dat het vredesproces een soort alternatief biedt voor nationalisme, als een soort poging om nationalisme van binnenuit Turkije te bekritiseren, maar ook in de regionale dimensie, die, ik herhaal, heel erg belangrijk is. Denk bijvoorbeeld aan Syrië. Maar denk ook aan de rol van Turkije, ik herhaal, in de onderhandelingen over Gaza.
Abdullah Öcalan bekritiseert de natiestaat als een repressieve structuur en stelt democratisch confederalisme voor, een model van zelforganisatie gebaseerd op directe democratie. In uw academisch en theoretisch werk analyseert u soevereiniteit ook als een concept dat gefragmenteerd en getransformeerd is tot buiten de grenzen. Denkt u dat democratisch confederalisme, zoals bepleit door de Koerdische beweging, een alternatief zou kunnen zijn voor het mondiale kapitalisme of de natiestaten die u bekritiseert?
Het korte antwoord is ja, maar ik denk dat er enkele kanttekeningen geplaatst moeten worden. Ik deel de kritiek op nationale grenzen, die een essentieel onderdeel vormt van het project van democratisch confederalisme. Wat we volgens mij moeten zeggen, is dat democratisch confederalisme een aantal algemene principes schetst, te beginnen met zelfbestuur, feminisme en ecologie, en dat dit algemene principes zijn die samen een alternatief voor het kapitalisme voorspellen.
Maar het punt is dat de vertaling van deze principes naar de praktijk noodzakelijkerwijs verschilt naargelang de context. Ik denk dus dat het belangrijk is om in gedachten te houden dat democratisch confederalisme een enorme invloed heeft gehad, ver buiten Rojava en zelfs buiten de Koerdische wereld. Maar deze invloed nodigt ons uit om creatieve oplossingen te zoeken, wat ik eerder de vertaling naar de praktijk noemde van de algemene principes die veel bewegingen in de wereld delen met democratisch confederalisme.
Abdullah Öcalan definieert de kapitalistische moderniteit als een alomvattend systeem en stelt democratische moderniteit voor als een alternatief pad. U onderzoekt ook de logica van het kapitalisme aan de hand van zijn werking (logistiek, data, controle van mobiliteit). Welke sociale of politieke praktijken kunnen volgens u de hegemonie van het functionerende kapitalisme echt doorbreken?
Allereerst moeten we onze aandacht richten op strijd. Zonder strijd is het erg moeilijk om een alternatief voor het mondiale kapitalisme voor te stellen. We moeten dus kijken naar de manier waarop strijd ontstaat op het moment dat het mondiale kapitalisme zijn accumulatiecircuits reorganiseert.
En ik denk dat hier een heel algemeen punt kan worden gemaakt, namelijk dat het alternatief voor het mondiale kapitalisme, zoals u zegt, een internationalistisch alternatief moet zijn. Dat betekent dat het soort resonanties waar ik het eerder over had, toen ik het had over democratisch confederalisme, cruciaal zijn voor het smeden van een alternatief. Wat we moeten doen, is dit soort resonantie, dit soort communicatie, intensiveren, wat ook, zoals ik al zei, een vertaling is om een soort algemene alternatieve visie te smeden die vervolgens weer moet worden geïnternaliseerd, moet worden vertaald naar een zeer specifieke context.
Ik denk dat dit vandaag de dag een zeer belangrijke taak voor ons is. En misschien moeten we ook verder gaan dan de taal van het internationalisme, want de taal van het internationalisme is natuurlijk gebaseerd op de natie. Dus misschien moeten we ook nieuwe woorden, nieuwe concepten bedenken.
Maar het is heel erg belangrijk om te werken aan de definitie van een alternatieve visie op transnationaal, transcontinentaal niveau. En ik herhaal, ik bedoel, de reizen rond de wereld van het democratisch confederalisme zijn in dit opzicht heel belangrijk geweest.
De volksopstanden die we vandaag de dag zien, voornamelijk in Europa maar ook op veel andere plaatsen, laten zien dat representatieve of liberale democratieën op veel plaatsen falen. Hoe kunnen we de crisis waarin liberale democratieën verkeren verklaren? Hebben mensen geen alternatieven?
De crisis van de liberale democratie is niet iets nieuws. Ze heeft een geschiedenis. Om op een algemeen niveau op de vraag te antwoorden, zou ik zeggen dat de transformatie van het kapitalisme in de afgelopen decennia een zeer belangrijke factor is om de crisis van de liberale democratie te verklaren. Wat gewoonlijk de neoliberale hegemonie wordt genoemd, die vorm kreeg in de late jaren 70, vroege jaren 80, heeft in zekere zin het traditionele, zelfs institutionele kader van de liberale democratie uitgehold.
En vandaag de dag worden we geconfronteerd met een radicalisering van deze crisis op een moment dat de neoliberale hegemonie zelf aan het einde van haar historische pad is gekomen. En dit einde van de neoliberale hegemonie, dat ook genuanceerd moet worden, is iets waar sociale bewegingen en linkse intellectuelen al decennialang van dromen. Maar het vindt plaats in vormen die heel anders zijn dan we hadden gehoopt.
En deze vormen houden verband met een nieuw autoritarisme dat op verschillende plaatsen verschillende vormen aanneemt, maar in zekere zin een soort rode draad vormt.
Als u de kans zou krijgen om rechtstreeks met Abdullah Öcalan in gesprek te gaan over de transformaties van het kapitalisme of het ontwikkelen van alternatieven, welke vraag zou u hem dan stellen of welk onderwerp zou u met hem willen bespreken?
Nou, ik denk dat ik de vragen zou stellen die ik aan het begin van ons gesprek aan de orde stelde, namelijk over de politieke relevantie van de kritiek op nationalisme op het snijvlak van de interne Turkse dimensie en de regionale dimensie. Ik zou heel graag met hem in gesprek gaan.
En ik hoop echt dat dat binnenkort mogelijk zal zijn.
Wie is Sandro Mezzadra?
De Italiaanse denker Sandro Mezzadra, hoogleraar politieke theorie aan de Universiteit van Bologna, richt zich op migratie, grenzen, globalisering en de huidige transformaties van het kapitalisme. In zijn werken “Border as Method” en “The Politics of Operations” analyseert hij het functioneren van het kapitalisme aan de hand van logistiek, data en mobiliteit. Prof. Mezzadra, die wereldwijde erkenning heeft gekregen voor zijn theoretische werk, benadert grenzen niet alleen als geografische lijnen, maar ook als een methodologisch instrument om de strijd om arbeid en vrijheid te begrijpen. Bovendien levert hij, als onderdeel van de “operaismo”- en “post-operaismo”-traditie, intellectuele bijdragen aan hedendaagse sociale bewegingen en alternatieve vormen van politiek.