1)
Ik verbaas me wel eens over het zelfbeeld dat staten hooghouden over zichzelf en hun eigen verleden. Het komt nogal eens voor dat politieke leiders en hun volgelingen zich laten inspireren door een luchtspiegeling. Het is net iets te makkelijk om dan meteen naar dictaturen te wijzen, alsof wij ons eigen verleden al aardig hebben verwerkt. Helaas, dat houdt ook niet over… Niet alleen een dictatuur als Turkije gedijt op een luchtbel van sprookjes. Zo hielden we onszelf voor in een soort van verlichte cultuur te leven, die niet tot excessen kan leiden. Dat alles verweven en ingebed in een bufferend Europees bewustzijn —groots en gerijpt.
Van dat naïeve idee zijn we snel genezen. Er is niet veel meer van overgebleven. In rap tempo raken we zelfs gewend aan beelden die ons blijvend zouden mogen schokken. Beelden van verwoesting op een schaal die we tot voor kort voor ondenkbaar hielden, en tot een paar maanden terug nog slechts in onze herinnering waren gearchiveerd. Beelden, grofkorrelig, op oude filmbanden van 80 of 100 jaar terug. Beelden, stille getuigen van ontwrichting en ravage op Europese bodem.
2)
‘Het zelfbeeld van onze staat is een samenraapsel van fictieve successen en een permanente ontkenning van grandioze mislukkingen…’ Dat hield James Baldwin de Amerikanen in zijn tijd voor. Niet omdat hij ze haatte, maar omdat hij Amerika juist zo innig liefhad. Helaas moet ik dat nu even uit mijn herinnering oplepelen, en kan ik het niet zo trefzeker formuleren als hij dat deed. Ik dacht bij het lezen daarvan meteen: dat is niet alleen een eerlijke analyse van het innerlijke conflict van het verscheurde land Amerika.
Je kan de naam ‘Amerika’ in zijn analyse zo vervangen voor ‘Turkije’: ook een land, gevangen in de vrije val van z’n eigen retoriek… En dichter bij huis zijn er ook genoeg voorbeelden…
Staten lijken wel voorgesorteerd op een soort zelfvernietiging op bestelling.
De mogelijkheid om te ontsnappen aan die dodelijke programmering lijkt van alle kanten dichtgespijkerd.
Er is natuurlijk wel het opvallende verschil dat in Amerika iemand als James Baldwin wel zijn stem kon laten horen, maar in Turkije iemand als Musa Anter door de Turkse staat zelf werd vermoord… Dat is misschien wel waarom een feitelijke dictatuur niet op het zelfde plan opereert en kan worden behandeld als een functionerende democratie.
Met het aanhoudende staatsgeweld, en de stroom van moorden aangestuurd door het Turkse staatsapparaat, lijkt de factor van zelflerendheid van de Turkse staat ver te zoeken.
Ik zou het daarom sneu vinden als we met onze goedbedoelde, obsessieve aandacht voor Rusland onze waakzaamheid voor de verschrikkingen van de Turkse staat zouden verzaken…
Wat Turkije binnen de eigen landsgrenzen de afgelopen jaren heeft aangericht is één ding, maar we mogen niet vergeten dat zij vanaf februari 2018 grote delen in Noord-Syrië heeft geannexeerd met het aplomb waarmee Rusland de Krim heeft ingelijfd. Plus de ellende die Turkije daar vervolgens heeft aangericht: het is absoluut vergelijkbaar met de doorgerekende verschrikkingen van het Russische leger nu.
Ik blijf erop wijzen dat in 2023 voor Turkije het hek van de dam is: dat verstrijkt het verdrag van Lausanne, Turkije zal losgaan om de contouren van het verloren Ottomaanse rijk terug te claimen… Het zij letterlijk, het zij als koloniale macht met gebiedsdelen die zich onder regie van opportunistische vazallen zich zullen voegen naar haar onbetwiste belang –Wat in Noord-Irak, met het Barzani regime daar, nu al een feit is.
3)
Ik begrijp dat we in Nederland in de tussentijd genoeg aan ons hoofd hebben. De schunnige praat van Johan Derksen bij Veronica Inside bijvoorbeeld, dat moet ook worden bestreden. Is hard nodig. Ja zeker! Maar ik zie het toch wel meer als een hardnekkige voetschimmel in onze samenleving. Toch wel van een iets andere orde dan de moorden en ellende, aangericht en gerechtvaardigd door de Turkse staat. Zaken, waar we nu maar met moeite de schijnwerpers op kunnen richten. Ik zou zeggen: laten dat samen oppakken. En het niet over laten aan een handjevol journalisten, aan mensen als bijvoorbeeld Frederike Geerdink.
Om het belang van vrouwen en inclusiviteit te verdedigen, vraagt dat, volgens mij, van ons om over onze eigen grenzen heen te kijken, de dingen bij de naam te noemen, en een hand uit te steken.
4)
Toch nog even een dingetje over Amerika: om de chaotische buitenlandse politiek van dat land in de afgelopen decennia een beetje te kunnen begrijpen is het niet verkeerd de interne verscheurdheid te leren kennen door zelf eens een tijdje daar rond te lopen en in gesprek te gaan..
Of gewoon es heel wat anders doen, vanuit ‘t hart…
…Zeker, N.Y. voelt als een warm bad. Toch zijn er wat zaken die me verontrusten, onderhuidse aangelegenheden, daar in The States. Er is daar een vrij unieke, on-Europese haat-liefdeverhouding ontstaan tussen de verschoppelingen en de superrijke elite — the Vanderbilts, the Rockefellers –, families die over de jaren heen op schofterige wijze zich hebben verrijkt, bij gebrek aan tegendruk van een sterke overheid, en zich sindsdien profileren als anker, als boegbeeld voor ‘Law & Order’. Wat dat betreft zit Amerika vast in een wurggreep.
Gore Vidal vatte het zo samen:
“There is only one party in the United States: the Property Party … and it has two right wings: Republican and Democrat. Republicans are a bit stupider, more rigid, more doctrinaire in their laissez-faire capitalism than the Democrats, who are cuter, prettier, a bit more corrupt — until recently … and more willing than the Republicans to make small adjustments when the poor, the black, the anti-imperialists get out of hand. But, essentially, there is no difference between the two parties.”
Om niet meegezogen te worden in die maalstroom is nog een hele toer. Een derde weg lijkt daar –vooralsnog — niet voorhanden.
In het afgelopen jaar vatte George Packer het nog zo samen:
“In the long story of our experiment in self-government, the world’s pity has taken the place of admiration, hostility, awe, envy, fear, affection, and repulsion. Pity is more painful than any of these, and after pity comes indifference…”
De keerzijde van dat alles is wel dat Europa weer bij zichzelf te rade mag gaan. We moeten onszelf gaan uitvinden, zeg maar.
Ik denk daarbij dan wel: je kan pas echt een deel van de oplossing worden als je erkent zelf een deel van het probleem te zijn… Anders blijft de oplossing zelf hangen in de voortwoekerende ontkenning. Daar bedoel ik niet mee dat je — als ‘boze witte man’ – moet losgaan in zelf-flagellatie, maar het vraagt om een besef dat je zelf deel bent van een netwerk van onderdrukking… en het ook in je eigen belang is daar iets aan te doen.
5)
Mensen zijn gelovende wezens… Zelfs tegen beter weten in zullen en moeten we ergens in geloven. Noem het: ‘vitamine G’. We hebben als individu perspectief nodig in het leven,
anders wordt het helemaal niks met ons. Een perspectief voorbij de kluisters van de status quo… dat is niet per se irreëel… Denk aan de burgerbeweging in the States in de jaren ‘60, tot en met BLM (Black Lives Matter) en #Me2 in onze tijd…
Ik denk, een droom koesteren, en de deur openhouden voor een zekere mate van speculatie en onderzoek, dat getuigt juist van realiteitszin. Zonder fantasie geen realisme. Namelijk het besef dat het ook heel anders kan… Dat ziet er toch wel vaak uit als een beetje idiote strijd, tussen David en Goliath: woorden tegenover koffers vol met dollars, en vaten ruwe olie en supersonische bommen…
Je moet toch wel ergens een beetje gek zijn om dat aan te durven… Maar ook weer niet tè gek… Want revolutie en religie zijn allebei, als vat van hoop, toch een ding met twee gezichten… Het is een poort naar bevrijding, maar vaak ook een opmaat voor een terreur die erger blijkt dan het kwaad dat zij wilde bestrijden.
Misschien ligt het kwaad daarin waar religie zich afkeert van ons biologische bestaan op aarde, en ons veel mooie zaken belooft, mits wij ons ook afkeren van de wereld die wij samen delen.
Het is ons gegeven om samen op Moeder Aarde te leven en toch ieder op een eigen planeet door het Universum te razen.
Voor zover ik nu zie, zijn er geen ‘quick fixes’ voor handen, om dat aan te pakken. Misschien in The Stack? In The Metaverse?
Afijn, het is aan een volgende generatie om de virtuele opties op waarde te schatten… Voor mezelf meen ik dat het altijd er weer op aan zal komen hoe we samen de reële leefwereld van mensen met elkaar invullen — wel met de ruimte voor een paar mooie dromen. Dat dan weer wel.
Ik stel voor dat we in de tussentijd even geen Cheap Ticket naar Antalya meer boeken, maar ergens een rustig plekje opzoeken om ons te verdiepen in Evrin Khalaf — Ze werd in 2019 vermoord –, zodat we haar stem blijven horen, en we niet de microfoon doorgeven aan een stelletje dieven en moordenaars.
Auteur: Paul Terlunen