Goddank: één kalkoen heeft Thanksgiving dit jaar overleefd — bij gratie van een scheidend president, geflankeerd door zijn consiglieri Rudy Giuliani, die haast in zijn eigen braadvet lijkt gaar te stomen. Toch fijn dat er onder kalkoenen zo veel begrip leeft. Veel leden van de Trump-entourage voelen zich nu dan ook gesterkt in de hoop dat zij een fikse straf zullen ontlopen, mits op de valreep nog gratie verleend voor al hun misdaden, die zij overigens wel op voorhand ontkennen. Pardon vragen voor zaken die nog niet zijn voorgedragen klinkt als een schuld bekentenis. Als een kind dat opeens roept: “Dat koekje heb ìk niet opgegeten!”. Schattig toch?
Op gevaar af dat ik me afficheer als een complot-tokkie, vermoed ik nu zomaar dat het nodige nog boven water zal komen.
Er zijn mensen die met de statistieken in de hand kunnen bewijzen dat het erg goed gaat met de wereld in de afgelopen periode. Er zijn mensen die kunnen aantonen dat die bewijzen nergens op slaan. Tussen hoop en vrees mogen wij ons dan staande houden. Wie en wat nog te geloven in deze Deep Fake fase van het leven?
Eén ding is zeker: ons kabinet heeft zich vol achter het Barzani-bewind geschaard. Met een virtueel schouderklopje is een kort bezoekje aan ons land beklonken met de deal dat wij de luchthaven in Erbil gaan beveiligen. Want het luchtruim boven die regio moet vrij speelveld blijven van de machthebbers, die wel de vrije Koerdische vrouwen en kinderen in Makhmur vanuit de lucht bestoken met het ‘fijnste’ oorlogsmateriaal.
Gemiste kans om daar aandacht voor te vragen.
Echter, in Nederland blijven journalisten als Frederike Geerdink zich inspannen om juist wèl de feiten aan te dragen. Juist in de “kleine’ zaken als de recente moord op een 21-jarige jongeman in Turkije, in de rug geschoten door een politieagent, die vervolgens gratie werd verleend… Daarin tekent zich de ware aard af van de ondergrondse brand die in Turkije aan de gang is.
Natuurlijk is Turkije niet synoniem en niet samenvallend met de misdaden gepleegd onder de zegening van het huidige regime, maar de mogelijkheden om als volk tegen deze zaken in opstand te komen zijn alleen al op technologisch niveau op voorhand doorgerekend en al geneutraliseerd. Dat vond ik wel het meest verontrustende: dat het ventiel van de samenleving om zich van een dictator te ontdoen als eerste is dichtgelakt. Erdogan, Loekasjenko, Poetin, allemaal ‘eerlijk’ gekozen leiders, zij hebben wel begrepen dat allereerst de exit moet worden geblokkeerd waar de burgers in nood heen vluchten om zich een weg te banen naar buiten, snakkend naar wat frisse lucht.
Bijzonder is wel dat Europa vooral op z’n handen blijft zitten. Zolang het maar daar gebeurt en niet hier, kunnen we er best mee leven. Zo lijkt ‘t wel. Nederland heeft, zo heb ik de indruk, wel aardig z’n zaakjes op orde. Toch zit de afhandeling van het wegsluizen van de Nederlandse atoomgeheimen mij niet lekker. Wel is waar is klokkenluider Frits Veerman gerehabiliteerd, na veertig jaar pesterijen, toch blijft de vraag open wat er is gebeurd. En hoe het zover heeft kunnen komen dat Nederland Pakistan en andere terreurstaten heeft voorzien van deze afschuwelijke technologieën. Het beeld dat ik eruit opmaak is dat Nederland destijds in opdracht van Amerika alle verdragsbepalingen inzake non-proliferatie heeft omzeild. Als hulpje van. Het was een vies klusje, en wij waren daarvoor in de markt.
Het mooie van verdragen is dat je A) ze kan opheffen B) ze kan parkeren, en C) ze botweg niet hoeft na te leven. We hebben in Nederland wel sindsdien een Ethische Commissie in het leven geroepen om de nette naleving te garanderen. Echter is gebleken dat een nieuwe truc aardig heeft gewerkt: als je dan in buitenlandse aangelegenheden deze commissie niet raadpleegt hoef je ook niet een snoeiharde veroordeling te vrezen. Heel prettig.
Nederland staat op het punt om zijn verantwoordelijkheden te pakken en weer moedige mannen en vrouwen uit te zenden in gevaarlijke vredesmissies. Respect daarvoor. Maar laten we naast het slaan van waterputten in roerige overzeese gebieden toch eerst onze eigen beerput es open trekken. Het bleek lastig om daarin de onderste steen boven te krijgen. Maar als Nederland moedwillig kernwapentechnologie heeft gelekt, dan dragen we — in weerwil van zoveel mooie ambities — toch nogal een behoorlijk zware, morele last met ons mee. De tactiek om openheid van zaken te voorkomen is: om het pad naar de waarheid te laten verzanden in procedurele ingewikkeldheden, zoals het verwijzen naar de vele safety checks. Welke op papier bestaan, maar in de praktijk niet worden nageleefd.
Waar je het dan als onderzoeker mee moet doen is: daar sta je dan met een stevig verontrustende hypothese, waarvan je het bewijs niet helemaal sluitend kan krijgen. Maar het niet helemaal rond krijgen van een bewijs is niet gelijk aan het bewijs van het tegendeel.
De AIVD koestert z’n eigen kalkoenen.
De meeste mensen hebben wel iets uh… menselijks: we houden de schoft uit de eigen gelederen toch graag de hand boven het hoofd. Per slot van rekening is hij wel ònze schoft. We hoeven onszelf dus niet zo verheven voelen boven de doorsnee ontgoochelde Trump-stemmer die niet met de feiten kan leven… Mondjesmaat kunnen we na zeventig jaar iets toegeven over wat we in Indonesië hebben aangericht… Maar we verkeren in goed gezelschap, want de nieuwe leiders daar hebben vervolgens wreedheden aangericht waar de Nederlandse bruutheden niet aan kunnen tippen. Echter, dezelfde psychologische mechanismes om de gang van zaken te verzwijgen hebben daar de regie weer overgenomen. Bijgeplust door een legertje fake bots.
Wreedheden in naam van de collectiviteit worden behapbaar door, hetzij de zaken te verzwijgen, hetzij de samenleving collectief medeplichtig te maken. Of een mix van beiden. De meeste oorlogen worden niet op het slagveld, niet op straat, maar tussen de oren uitgevochten. Juist tussen de oren is het weer goed raak in deze tijd.
In de tussentijd stel ik voor dat we onze bijdrage aan vredesmissies even opschorten. Even pas op de plaats. Eerst even de Urenco affaire net iets beter doorlichten, als ’t even kan — met daaraan verbonden onze verwoestende bijdrage op het nucleaire wereldtoneel. Laten we de tussentijds vrijgekomen gelden en EU fondsen, en al die militaire potjes inzetten om burgers in Wit Rusland en Turkije niet in de kou te laten staan en daadwerkelijk te ondersteunen in hun dagelijkse strijd.
Al was het maar om niet zelf als een inwisselbaar pionnetje van het schaakbord te worden geschoven.
Of zeg ik nou iets heel erg doms? En zou ik beter moeten weten.
Auteur: Paul Terlunen
