- Noord-Koerdistan
De Koerdische decorontwerpster, scenarioschrijfster en filmmaker Lisa Çalan heeft opgeroepen om de collectieve ervaringen van leed en verlies te zien als een drijfveer voor een vredesbeweging in de hele samenleving. In een gesprek met ANF benadrukte Çalan dat de roep om vrede geen teken van zwakte is, maar een uiting van politieke volwassenheid en menselijkheid.
Çalan raakte in 2015 ernstig gewond bij een aanslag van IS op een verkiezingsbijeenkomst van de toenmalige HDP in Amed (Tr. Diyarbakır). Als gevolg van de explosie verloor ze beide benen. Ook haar broer liep soortgelijke verwondingen op. “Ik spreek als een vrouw die fysiek getekend is door de oorlog, maar ik wil geen slachtoffer zijn dat zich vastklampt aan de pijn”, zei ze. De oorlog heeft haar leven veranderd, maar haar geloof in een gezamenlijke toekomst niet geschokt.
“Vrede is geen individuele, maar een collectieve eis”
De kunstenares herinnerde eraan dat de roep om vrede in Turkije niet nieuw is. “Het is geen actuele slogan, maar het resultaat van een decennialang, pijnlijk en uitputtend proces”, aldus Çalan. De geschiedenis van onderdrukking en verzet in Koerdistan reikt veel verder dan de afgelopen 40 jaar. “Deze samenleving heeft bloedbaden, verboden en verdrijvingen meegemaakt – en toch nooit opgehouden te verlangen naar een rechtvaardige vrede.”
Çalan, medeoprichtster van het initiatief ‘Kunst voor vrijheid’, pleitte ervoor om niet te verdrinken in je eigen verdriet: “Ook als ik slogans roep, probeer ik me niet vast te klampen aan mijn pijn – dat lost niets op. Pijn mag geen drijfveer zijn voor wraak of eindeloos verzet. Het moet worden omgezet in verantwoordelijkheid.”
Gevolgen van oorlog voor natuur, cultuur en samenleven
Ze benadrukte in het bijzonder dat oorlog niet alleen mensen vernietigt, maar ook het milieu en de cultuur: “Een bloem, een dorp, een boom, zelfs een straathond – ze zijn allemaal slachtoffers. Het gaat niet alleen om fysiek geweld, maar ook om een culturele aanval.” De systematische vernietiging van taal, traditie en identiteit maakt deel uit van een uitgebreid conflict dat niet alleen militair wordt gevoerd.
“We hebben het hier niet over individuele lotgevallen. In Koerdistan hebben acht op de tien gezinnen een verlies geleden”, aldus Çalan. Toch is het niet legitiem om uit deze verliezen een oproep tot voortzetting van het conflict af te leiden. “Juist vanwege deze collectieve ervaringen moeten we de moed hebben om ons nog sterker vast te klampen aan het idee van vrede.”
Vrede moet maatschappelijk verankerd worden
Çalan riep op om het vredesdiscours niet te beperken tot de Koerdische gemeenschap. Ook andere minderheden – zoals Armeniërs, Arameeërs of Tsjerkessen – hebben soortgelijke ervaringen gehad. “Daarom moet de roep om vrede een gezamenlijke, maatschappelijke roep worden”, zei ze. Vooral kunst, literatuur en media spelen hier een belangrijke rol: “Ze kunnen de breuken helen die in de loop van decennia zijn verdiept.”
Het volstaat niet om vrede te eisen in Amed – ook in andere delen van het land moet dit luidkeels worden geëist. “We moeten dezelfde vastberadenheid tonen aan de Egeïsche kust, in Centraal-Anatolië of aan de Zwarte Zee. Als we echt vrede willen, mogen we dit niet alleen eisen waar dat ons gemakkelijk afgaat.”
Verhalen verschillen, de eis is dezelfde
De filmmaker toonde zich realistisch, maar vastberaden: “Deze samenleving is gedisciplineerd met angst en armoede. Het is niet gemakkelijk om moed en vertrouwen terug te brengen.” Maar juist daarvoor is langdurige inzet nodig – via sociale media, onderwijs en cultureel werk. “De verhalen zijn verschillend, maar de eisen zijn hetzelfde. Ook de pijn is vergelijkbaar. En die mag niet tevergeefs zijn geweest.”
Met het oog op mogelijke politieke openingen zei Çalan dat het belangrijk is dat niet alleen parlementaire commissies verantwoordelijkheid nemen. “Ook wij als samenleving moeten druk uitoefenen en actief meewerken aan het creëren van een nieuwe politieke fase.” De fouten van de jaren vóór 2015 mogen zich niet herhalen, aldus Çalan. “Het is aan ons allemaal om luid, consequent en moedig te eisen: vrede nu.”
Bron: ANF