De laatste synagoge van Amed (Turks: Diyarbakir) dreigt in te storten. Regenwater sijpelt door het houten dak van het joodse huis van God, ingehuldigd in 1416 in de wijk Çêrmûg. Er zitten ernstige scheuren in de muren, en hier en daar moesten al steunpilaren worden opgetrokken. Deze synagoge is echter tot op de dag van vandaag niet gerestaureerd. Hoewel het gebouw in 2012 door het Comité voor het Behoud van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van Turkije werd aangewezen als cultureel monument – zij het een beetje laat – wordt de synagoge niet onderhouden en verzorgd. Het wordt momenteel gebruikt als opslagplaats door de particuliere eigenaren.
Tot de massale emigratie naar Israël in de jaren vijftig was er een kleine joodse gemeenschap in Amed. Volgens de rapporten van de Joodse geleerde en reiziger David D’Beth Hillel (overleden 1846) woonden in 1827 veertig families van de Kurdên cihû, d.w.z. de Koerdische Joden, in Çêrmûg. In 1848 telde de historicus J. J. Benjamin zelfs 100 joodse gezinnen. De genocide op de Armeniërs tijdens de Ottomaanse overheersing in 1915 heeft het Joodse leven in de regio ernstig gedecimeerd, ook in Çêrmûg. Met de opstand van de Şêx Seîdê Pîran (Sheikh Said) kromp de lokale gemeenschap voor de tweede keer. In 1949, slechts een jaar na de oprichting van de staat Israël, waren er in heel Amed nog maar veertien Joodse gezinnen over. Ze verlieten Koerdistan in het volgende decennium.
Güzel: Deze schat aan Joodse cultuur moet bewaard blijven
De Democratische Volkspartij (HDP) eist het behoud van het Joodse culturele bezit in Çêrmûg en een concept voor de restauratie van de synagoge. Vrijdag werd de situatie van de kerk in het Turkse parlement besproken. HDP-parlementslid Semra Güzel stuurde een schriftelijk verzoek naar Mehmet Nuri Ersoy (AKP), minister van Cultuur en Toerisme. “Deze schat van de joodse cultuur moet worden bewaard”, zei Güzel. “De synagoge in het oude stadsdeel van Sûr is al verdwenen, die in Çêrmûg moet worden gerestaureerd en toegankelijk gemaakt voor het publiek”, zei de parlementslid. De synagoge in Sûr werd tijdens de Turkse militaire belegering in 2015 beschoten door veiligheidstroepen en met de grond gelijk gemaakt als onderdeel van de avondklok.
