- Duitsland
De Jineolojî-onderzoeksgroep heeft afgelopen zomer vier dagen onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het patriarchaat en het verzet daartegen in Duitsland en daarbuiten, samen met nieuwe geïnteresseerden. Het Jineolojî-comité had een bijeenkomst georganiseerd die draaide om de drie genderbreuken met betrekking tot Centraal-Europa. Tijdens deze bijeenkomst onderzochten de deelnemers de sporen van matriarchale samenlevingen, de patriarchalisering van Europa, de vrouwenbeweging in de 12e en 13e eeuw, en nog veel meer.
Elefteria Hambi – De gevallenen zijn onsterfelijk
De bijeenkomst was gewijd aan Elefteria Hambi, een internationaliste die in 2019 in Koerdistan is gesneuveld. Elefteria, geboortenaam Eva Maria Steiger, heeft in Duitsland gestreden tegen de vernietiging van het Hambacher Woud en zich later aangesloten bij de YPJ in Rojava. Na de territoriale overwinning op ISIS in Noordoost-Syrië vertrok ze naar de bergen om zich aan te sluiten bij de vrouwenguerrilla YJA Star. Daar kwam ze om het leven bij een Turkse luchtaanval in Gare.
De deelnemers van het Jineolojî-kamp deden onderzoek naar onder andere de oorsprong van de scheiding tussen mens en natuur en de daarmee gepaard gaande uitbuiting van de natuur. Het was een scheiding waar Elefteria zich met haar acties tegen verzette. Het kamp begon met een minuut stilte ter nagedachtenis aan Elefteria en andere gevallenen. “Ze zijn onsterfelijk, want hun verhalen worden doorverteld. Een herdenkingstafel in de ruimte vergezelde ons gedurende de dagen; de gevallenen keken vanaf daar naar ons en kaarsen brachten leven en warmte in hun gezichten. Ik voelde verdriet en kracht in de herdenkingsminuut”, aldus een deelnemer.
Op zoek naar sporen van vrije vrouwen
Een deelnemer vervolgde: “We zijn in deze dagen thematisch begonnen met een confrontatie met mythologische en religieuze verhalen die, hoe abstract ze ook mogen klinken, veel van de maatschappelijke waarheid vastleggen en vertegenwoordigen. Een taak van Jineolojî, de wetenschap van de vrouw en het leven, is om in onze geschiedenis, in deze verhalen, in onze culturen en talen, op zoek te gaan naar sporen van de ‘vrije vrouw’ en van democratisch leven. Waarbij vrijheid meer betekent dan individuele keuzevrijheid in een op onderdrukking gebaseerde kapitalistische samenleving, en democratie veel dieper gaat dan om de vier jaar in datzelfde systeem stemmen.”
Een andere deelnemer, die voor het eerst meedeed, beschreef haar ervaringen, vragen en gevoelens tijdens het Jineolojî-kamp als volgt:
Een deelnemer vertelt
We lagen hoofd aan hoofd en stelden steeds weer de vraag: “Wat is een vrouw?” De vraag daagde me uit. Is niet eerder de vraag: “Wie ben ik?”. Maar in de vraag naar mezelf ontbreekt de dimensie van hoe ik sociaal word ingedeeld of in welke maatschappelijke context ik leef. In de groep begonnen we op zoek te gaan naar beelden. “Ze is een mens, een rebelse leeuwenmoeder, een brug die de verbindingen tussen chaos en orde onderhoudt, een genezer, een kunstenaar, een ongetemde rivier, iemand die levendigheid baart in al haar kleuren en geuren, iemand die wijsheid in zich draagt, de moed om beslissingen te nemen.”
De onderwerpen
We leren over “genderbreuken” zoals gedefinieerd door Abdullah Öcalan. Genderbreuken zijn ontwikkelingen in de geschiedenis van onze samenleving waardoor verschillende scheidingen zijn ontstaan. De theorie is dat vóór deze breuken er gelijkheid was tussen alle geslachten en zelfs tussen mens en natuur. Deze samenleving wordt in de vrijheidsbeweging ook wel de “natuurlijke samenleving” genoemd.
We leren dat in matriarchaten verschillende cultuurtechnieken door hun sociale structuur het streven naar dominantie in toom hielden. Een van de oudere deelnemers, die ouder was dan 80 jaar, gaf een lezing over de theorieën van de Duitse feministe Heide Göttner-Abendroth en vertelde dat deze sociale structuur in tijden van nood begon te wankelen. Geboeid luisterde ik naar haar verhaal; het voelde heel betekenisvol om te begrijpen hoe geweld in zo’n grote mate kon ontstaan. Ze zei dat in matriarchaten vrouwen als geboortegodinnen heilig en zeer belangrijk waren. Ze waren de tuiniers, boerinnen en voedselproducenten, terwijl de buit van de jagers veel minder belangrijk was voor het dagelijkse overleven. “Door droogte en kou werd de oogst van de boerinnen minder en de rol van veeteelt werd belangrijker. De mannen, verantwoordelijk voor de veeteelt, moesten steeds verder van de nederzettingen trekken om vruchtbare grond te vinden. Uiteindelijk verwijderden ze zich volledig van de moederclan en trokken steeds verder weg uit de Euraziatische steppe, onder andere naar het westen. Charismatische leiders begonnen zich onder hen te vormen en patriarchaal gedrag ontwikkelde zich. De groepen mannen begonnen de nederzettingen die ze tegenkwamen uit te buiten, en zo verspreidde het patriarchaat zich met hen mee.” – “Interessant,” dacht ik en vroeg me tegelijkertijd af wat er vandaag de dag nodig is om weerstand te bieden tegen crises en niet te vervallen in gewelddadig gedrag.
Abdullah Öcalan definieert de tweede genderbreuk met de opkomst van monotheïstische religies, religies die tot één god baden. Met de “derde breuk” beschrijft hij de fase waarin we nu leven. De derde breuk is de bevrijding van heerschappij en uitbuiting, zoals die wordt nagestreefd in Noord- en Oost-Syrië. De strijd tegen het patriarchaat vindt natuurlijk al eeuwen, duizenden jaren plaats. Waar onderdrukking is, is er altijd ook verzet.
De maatschappij transformeren
Structuren om mannen, vrouwen en andere onderdrukte geslachten te bevrijden van hun giftige gedrag omvatten onder andere rondes waarin wederzijdse kritiek en zelfkritiek worden geuit, zodat de waargenomen gedragingen bij elkaar kunnen worden geplaatst en veranderd kunnen worden. Elke avond na het eten werden deze ook gehouden tijdens onze educatieve dagen.
Jin, Jiyan, Azadî
“We riepen herhaaldelijk samen ‘Jin, Jiyan, Azadî’, wat ‘Vrouw, Leven, Vrijheid’ betekent. In het Koerdisch hebben jin en jiyan dezelfde stam. Vrouw en leven zijn dus nauw met elkaar verbonden, en zolang vrouwen niet bevrijd zijn, is de samenleving dat ook niet. Natuurlijk gaat het altijd om de bevrijding van de hele samenleving en niet om het overheersen van mannen door vrouwen, zoals “matriarchaat” soms verkeerd wordt begrepen.
Er werd veel gezongen en gezorgd, verhalen werden verteld en bij het kampvuur werd gespeeld en gedanst. Ik merkte zelf gedurende deze dagen steeds weer de vragen en trauma’s op: Hoe zou ik moeten zijn? De vrouw is altijd schuldig en andere onderdrukkingen uit een lange geschiedenis van heksenverbranding, schuldgevoelens door de kerk, verstikking, verplichte liefheid, gehoorzame huisvrouw zitten nog steeds in mij? Probeer ik als vrouw te zijn zoals een man? Wat is mijn authentieke uitdrukking van wie ik ben?
Voor iedereen was voelbaar hoe versterkend en waardevol het is voor vrouwen en andere weerstand biedende geslachten om op een onderzoeksreis te gaan.
