In de door Turkije bezette gebieden in het noorden van Syrië vindt momenteel een door Ankara georkestreerde verandering plaats in de machtsverhoudingen tussen huurlingengroepen. Na herhaalde zware gevechten tussen individuele facties van het “Syrische Nationale Leger” (SNA) – een militiegroep die rapporteert aan de Turkse staat – lijkt Turkije nu volledig te rekenen op asolute dominantie via de al-Qaeda-uitloper “Hayat Tahrir al-Sham” (HTS ). De jihadistische alliantie werd grotendeels verplaatst van het kerngebied rond Idlib naar Afrin, Shehba en zelfs via Turks staatsgebied naar de bezette gebieden rond Serêkaniyê (Ras al-Ain) en Girê Spî (Tall Abyad). Na korte schermutselingen met de SNA in Afrin werd hun weerstand gebroken.
Golfstaten, Qatar en Turkije als terreursponsors
Met het begin van de protesten in Syrië kwamen veel verschillende gewapende groepen naar voren. Vooral Turkije vertrouwde op de militarisering en escalatie in Syrië en bouwde op grote schaal het zogenaamde “Free Syrian Army” op en maakte het van zichzelf afhankelijk. Een andere sterke factie die door Turkije werd gesteund, was het Al-Nusra Front. In Syrië was de militie niets meer dan een uitloper van het terroristische netwerk al-Qaeda en genoot, net als de zogenaamde Islamitische Staat (IS), de onvoorwaardelijke steun van Turkije en enkele Golfstaten, met name Qatar.
Daar zijn talloze voorbeelden van. De Marokkaanse Al-Nusra-commandant Issam Al-Hana, alias Abu Mansour al-Maghrebi, die in 2020 in Irak werd gearresteerd, getuigde voor de Iraakse veiligheidsautoriteiten dat sjeik Khalid Suleiman van het regerende Huis van al-Thani het Nusra Front of de opvolger daarvan leidde ondersteund met meer dan een miljoen dollar per maand. Zowel Turkije als Qatar beschouwen de salafistische Moslimbroederschap, die ideologisch achter al-Nusra staat, als een instrument voor buitenlands beleid en de gewapende groepen die ermee verbonden zijn als instrumenten van hun pan-islamitische concept.
De steun van de as Qatar-Turkije voor ISIS is bekend. Ankara’s samenwerking met IS is ontelbare keren gedocumenteerd door middel van ongedekte wapentransporten, het smokkelen van jihadisten, oliehandel, enz. Maar ook in Qatar is de samenwerking met IS duidelijk. Op dit moment loopt er bijvoorbeeld in de VS een rechtszaak tegen de “Qatar Charity” en de Qatar National Bank voor het betalen van 800.000 US dollar aan de IS “rechter” Fadhel al-Salim. Desondanks was de Qatar Charity de gastheer van de FIFA Arabia Cup in 2021 en is ze ook betrokken bij de voorbereidingen voor het WK van dit jaar.
Al-Nusra heeft de Turkse agenda vanaf het begin gevolgd
Eerst een blik op de geschiedenis van al-Nusra in Noord- en Oost-Syrië: de eerste aanvallen van al-Nusra vonden plaats in Aleppo en Afrin. Op 25-26 oktober 2012 viel al-Nusra de zelfbesturende districten Şêxmeqsûd en Eşrefiye in Aleppo aan, waarbij 30 Koerden omkwamen. Tussen 27 oktober en 30 oktober 2012 viel al-Nusra het gebied rond Afrin aan, maar werd afgeslagen door verzet van zelfverdedigingseenheden. Zelfs met de eerste aanvallen op de districten in Aleppo en op Afrin, werd het duidelijk dat al-Nusra een Turkse agenda volgde, voornamelijk tegen de revolutie in Rojava en de Koerdische bevolking.
De aanval op Serêkaniyê die volgde in november 2012 zou dit nog duidelijker moeten maken. Al-Nusra viel samen met Koerdische collaborateurs dicht bij de Zuid-Koerdische KDP (regerende partij van de Barzani-clan) Serêkaniyê aan op 8 november 2012 vanaf Turks grondgebied (kr. Kanîya Xezalan/tr. Ceylanpınar). Er werden nog twee fronten geopend vanuit Raqqa en Girê Spî. De huurlingen vielen eerst enkele overwegend Arabische buurten en buitenwijken van Serêkaniyê binnen. Ze presenteerden zich als revolutionairen tegen het regime van Assad en kondigden aan een alliantie tegen het regime te willen vormen. De aanval op de Koerdische delen van de stad volgde op 19 november. De burgemeester van Serêkaniyê, Abid Xelîl, werd vermoord en de kerk werd omgevormd tot het hoofdkwartier van de jihadisten. De verdedigers van Serêkaniyê werden afgesneden van bevoorrading en teruggebracht tot slechts een paar straten. Er volgde een bittere strijd, van huis tot huis. De jihadisten en hun medewerkers uit de omgeving van de Nationale Coalitie (ETILAF) en de KDP werden uit Serêkaniyê verdreven door de opgesloten bevolking en kleine eenheden van de YPG en YPJ en moesten zich uiteindelijk terugtrekken in de Arabische delen van de stad.
Daar bleef het echter niet bij. In januari 2013 was er een nieuwe golf van aanvallen op de Koerdische wijken en een 15-daagse strijd om de stad. Een alliantie van twintig huurlingengroepen onder leiding van al-Nusra viel Serêkaniyê aan. De YPG en YPJ sloegen de aanval af en joegen de huurlingen de stad uit. Na hun uitzetting vluchtten de jihadisten naar Turkije en richting Girê Spî. In Serêkaniyê werden documenten veiliggesteld, die de nauwe band met de Turkse staat bewijzen. De Turkse grens, voorheen open voor jihadisten en huurlingen, die praktisch door Serêkaniyê liep, werd na de bevrijding van de regio door het Turkse leger gebarricadeerd en er werd een enorm embargo opgelegd.
Bloedbad als wraak voor de bevrijding van Serêkaniyê
De aanvallers werden steeds verder naar het westen geduwd en namen bij de terugtocht wraak op de bevolking. Een dergelijk bloedbad werd op 27 juli 2013 uitgevoerd door de zogenaamde FSA, al-Nusra en Koerdische medewerkers in de overwegend Koerdische steden Til Eran (Tell Aran) en Til Hasil (Tell Hasil) in het noorden van het Syrische Aleppo. Aan het begin van het bloedbad klonken luidsprekeraankondigingen van de plaatselijke moskeeën waarin werd verklaard dat aanvallen op de Koerdische bevolking en de ontvoering van Koerdische vrouwen religieus gerechtvaardigd waren.Vervolgens gingen de jihadisten samen met collaborateurs van huis tot huis op zoek naar ‘apoïsten’, die vervolgens werden vermoord. Op 29 juli 2013 werden meer dan 70 burgers gedood en honderden ontvoerd. Na verloop van tijd verspreidden de aanvallen zich naar andere gebieden in het noorden van Syrië. Tijdens het bloedbad werden drie Koerdische gijzelaars levend verbrand, scènes van de misdaad werden door al-Nusra gedeeld op sociale netwerken. Een groot aantal van degenen die zijn ontvoerd uit Til Eran en Til Hasil zijn tot op de dag van vandaag “verdwenen”. Tot op heden zijn 25 van de doden niet geïdentificeerd.
Samenwerking tussen al-Nusra en IS in Serêkaniyê
Hoewel al-Nusra en wat toen bekend stond als ISIS herhaaldelijk streden om de suprematie, waren ze eensgezind in hun doelen en werkten ze op veel punten samen. Tijdens de bezetting door deze coalitie van jihadisten en hun medewerkers in Serêkaniyê heerste een gezamenlijk terreurregime van al-Nusra en ISIS. Dat blijkt uit dossiers die in beslag zijn genomen uit een gebouw dat wordt gebruikt als rechtbank, waarop de zegels van al-Nusra en ISIS naast elkaar aangebracht zijn. Hedendaagse getuigen vertelden ANF Nieuwsagentschap over de brute handhaving van de regels van de salafistische terroristische groeperingen. In het bezette Serêkaniyê werden vrouwen bijvoorbeeld hun vingers afgesneden als ze in het openbaar roken.
Naast het gezamenlijke schrikbewind in Serêkaniyê was er ook een groot grijs gebied tussen ISIS en al-Nusra. Zo vormde al-Nusra ook een belangrijk reservoir van strijders voor IS en ISIS. Al-Nusra trok zich terug uit veel regio’s en droeg ze over aan IS. Al-Nusra was geconcentreerd in Idlib en de gebieden ten noorden van Aleppo. Na de militaire nederlaag van IS werd Idlib een belangrijk toevluchtsoord voor het commandoniveau van de terroristische militie. De zogenaamde IS-kalief al-Baghdadi en zijn opvolgers vonden hun toevlucht in Idlib en konden van daaruit de terreur organiseren en coördineren. Aanslagen en grote IS-aanvallen, zoals die in januari 2022 op de Sine-gevangenis in Hesekê, werden gepland en uitgevoerd vanuit de door Turkije bezette gebieden.
Pogingen om al-Nusra’ wit te wassen
Al-Nusra werd in 2012 opgenomen op internationale terreurlijsten. Toen het tij keerde en na de overwinning op IS in Kobanê was te voorzien dat het machtsevenwicht zich niet zou ontwikkelen in het voordeel van de jihadisten, althans op korte termijn, deed al-Nusra afstand van al-Qaeda en nam op 28 juli 2016 de naam Liwa Fatah al-Sham aan. Deze verkeerde benaming was echter te voor de hand liggend. De groep bleef internationaal genoteerd, maar kreeg nog steeds sterke steun van Turkije. Om zich nog sterker te profileren als wetshandhavingsinstantie, veranderde al-Nusra op 28 januari 2017 haar naam in Hayat Tahrir al-Sham (HTS) en vormde daarmee een alliantie van jihadistische huursoldaten die de facto onder de controle van al-Nusra stond. Ondertussen had een aantal andere groepen zich aangesloten bij HTS in de centrale en omliggende gebieden van Idlib. HTS werd op 11 maart 2017 toegevoegd aan internationale terroristenlijsten, maar dit deed weinig af aan de internationale steun voor de groep. Terwijl HTS wordt achtervolgd als een terroristische organisatie in landen als Duitsland, blijven middelen uit Turkije, Qatar, Saoedi-Arabië en westerse landen naar de groep stromen, die samen met het Turkse leger een protectoraat in Idlib regeert. De Turkse bezettingstroepen en al-Nusra werken daar hand in hand. De grenzen staan onder controle van HTS en alle hulp in Idlib staat onder controle van HTS/al-Nusra.
De overdracht van HTS aan Afrin
Zoals reeds blijkt uit de historische ontwikkeling van al-Nusra, dienden de organisatie en alle opvolgende groepen in de eerste plaats om de Rojava-revolutie te bestrijden en de vestiging van een democratisch-confederale structuur aan de grens met de Turkse staat te vernietigen. Dienovereenkomstig is de Turkse staat klaar voor alle concessies. De regio van Idlib is vooral een onderhandelingsmiddel voor Turkije om diplomatieke druk uit te oefenen op het regime en daarmee op Rusland en Iran, en zo een mogelijke aanval op Rojava door te drukken. Dit diplomatieke spel was al succesvol met de Afrin-invasie: Turkije kreeg in 2018 groen licht van Rusland om Afrin te bezetten, Turkije kreeg van Rusland groen licht om Afrin in 2018 te bezetten, toen een deel van de Idlib-regio was overgedragen aan het Syrische regime en de Erdogan-regering beloofde hard op te treden tegen HTS in de regio.
Tegelijkertijd zorgde Turkije voor de verplaatsing van jihadisten en hun families van het omstreden al-Ghouta bij Damascus naar de bezette gebieden. Veel van deze jihadisten en hun families werden gebruikt als kolonisten nadat Afrin was ingenomen. Als gevolg hiervan trok Rusland, ondanks beloften van het tegendeel, zijn troepen terug uit Afrin en gaf het groen licht voor de invasie. HTS nam deel aan de Afrin-invasie, maar bleef ook in Idlib, wat leidde tot woede tussen Turkije en Rusland. Een soortgelijk scenario lijkt zich nu af te spelen met de overdracht van HTS-troepen van Idlib naar Noord- en Oost-Syrië.
Verhuizing van HTS op basis van diplomatie tussen Ankara en Damascus
In mei 2022 zijn de Turkse bezetters opnieuw begonnen met het verplaatsen van HTS-leden van Idlib naar Afrin. Deze troepenoverdrachten zijn het resultaat van een ontmoeting tussen de HTS-leiding en Turkse staatsfunctionarissen in Idlib-Sarmada. Beide partijen waren overeengekomen om HTS-huurlingen naar de frontlinies ten noorden en ten oosten van Aleppo te verplaatsen en hun bewegingen in de bezette gebieden van Afrin, al-Bab en Cerablus te vergemakkelijken. Het door HTS gecontroleerde gebied strekt zich nu uit tot aan de frontlinies voor de zelfbesturende stad Minbić. De jihadisten hebben zich ook gevestigd in de regio’s Girê Spî, Azaz, al-Bab en Cerablus. Blijkbaar moet er een “zwarte band” worden gecreëerd. De overdracht dient echter niet alleen de diplomatieke voorbereiding van een aanval op Rojava. De goed opgeleide HTS-jihadisten spelen blijkbaar een militaire leidende rol bij de aanslagen.
De huurlingengroepen van Turkije
De Turkse staat heeft zelf een aantal huurlingengroepen opgericht voor zijn aanval op Rojava. Deze groepen werden gebruikt om Afrin, Girê Spî en Serêkaniyê aan te vallen. De huurlingengroepen werden in oktober 2019 samengevoegd onder de paraplu van het zogenaamde Syrian National Army (SNA).
De SNA zou op dit moment meer dan 80.000 strijders hebben. Zij is verantwoordelijk voor de ernstigste misdaden. Op 12 oktober 2019 martelde en vermoordde de SNA-militie Ahrar al-Sharqiya de Koerdische vrouwenrechtenactivist en politicus Hevrîn Xelef op straat en verspreidde de video van de gruweldaad op sociale media zoals we dat kennen van IS. De moordenaars van Xelef kregen hiervoor applaus in de Turkse staatsmedia. Naast financiering uit Turkije en Qatar, verrijken de huurlingen zichzelf door ontvoeringen en afpersing van losgeld.
Hoewel een rapport van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties, gepubliceerd in september 2020, de SNA beschuldigt van onder meer marteling, ontvoering, verkrachting, plundering en de vernietiging van werelderfgoedsites, worden ledengroepen van deze alliantie ook sporadisch gesteund door Israël, de VS en Saoedi-Arabië. Dit geldt in het bijzonder voor de tactische ondersteuning van Jabhat al-Watani (“Nationaal Bevrijdingsfront”) met als doel bepaalde evenwichten te bereiken en de salafisten in te zetten tegen Damascus en Iran.
Het SNA bestaat qua personeel vooral uit voormalige Al-Nusra-strijders en veel voormalige IS-jihadisten. Een deel van HTS ging rechtstreeks naar de SNA: in 2019 verliet Jabhat al-Watani HTS en sloot zich rechtstreeks aan bij de SNA met tienduizenden strijders. Met name sommige voormalige hooggeplaatste IS-kaderleden dienen ook op commandoniveau.
ETILAF als stroman tussen Turkije en SNA
Volgens de Duitse federale regering staat het SNA onder het bevel van de nationale coalitie ETILAF of de “Syrische overgangsregering” die voortkwam uit ETILAF (Bundestagsdrucksache 19/120). ETILAF heeft niet alleen een zetel in Istanbul, maar ook in Berlijn, dat zelfs werd gefinancierd door de federale overheid. Ze staat in nauw persoonlijk contact met projecten die tot dan toe ook door de federale overheid werden gefinancierd, zoals het ECKS (European Centre for Kurdish Studies) en het gelieerde nieuwsportaal Kurdwatch, dat systematisch valse informatie publiceerde om Turkse en jihadistische aanslagen te legitimeren als zolang de federale regering financierde, verspreidde het de zelfbesturende regio’s in Noord- en Oost-Syrië.
Conflicten met SNA-huurlingen en rol van HTS
De afgelopen maanden zijn er pogingen tot toenadering geweest tussen Turkije en Damascus. Er was zelfs sprake van een verlenging van het Adana-akkoord. Tegen deze achtergrond verspreidde het gevoel van verraden en verkocht te worden zich onder de Turkse huurlingen. De meeste huurlingen van deze groepen staan op de lijst met gezochte personen van de regering in Damascus. Als er een overeenkomst is tussen Ankara en Damascus, worden veel van deze huursoldaten uitgeleverd, dus met de toenadering tussen Ankara en Damascus groeide de ontevredenheid en angst onder de huursoldaten. Ze zijn bang de bezette gebieden en daarmee hun basis te verliezen. Met name de Derde Brigade (al-Azim) en daarbinnen Jabhat al-Shamiya en Jaish al-Islam zien zich bedreigd door de ontwikkelingen. In deze context waren er verschillende opstanden en botsingen. Turkije dreigde de controle over zijn eigen plunderende soldaten te verliezen.
HTS als de “regelgevende macht” van Turkije
Als reactie daarop begon de Turkse inlichtingendienst MIT de groepen te disciplineren. Dit kan ook een reden zijn geweest voor de invasie van HTS samen met Furqat al-Hamzat en Suleyman Shah in Afrin, Cerablus en Bab. Op deze manier moeten mogelijke verstorende factoren voor de Turkse op belangen gerichte politiek worden geëlimineerd en moet HTS worden gebruikt als regulerende kracht. Met name de vleugels van de Derde Brigade moesten op deze manier worden geknipt. Dit had enorm veel zelfvertrouwen gekregen in vergelijking met MIT, omdat het in staat was het grensverkeer te controleren en dus grote economische en militaire macht had.