Toen mijn vriend Kader weer even terug was in Erbil stuurde hij me meteen het bericht over de zwerfkinderen, die daar ‘s nachts bedelend over straat gingen. Die beelden raken ons allebei diep. Te meer daar we tien jaar terug dat al wilden aanpakken. Dat plan werd toen, in een vergevorderd stadium, onderuit getrokken. Afijn, daar heb ik al wel eens iets over gezegd. Lang verhaal kort: doorwoekerende, genadeloze corruptie, plus een dodelijk vermoeide bevolking…
Veel is in de tussentijd veranderd, veel is tot stilstand gekomen. Net als Libanon is Noord-Irak een speelbal van internationale krachten en criminele opportunisten. Wat deze praktijk te kort komt aan moreel gezag wordt ruimschoots goedgemaakt door de enorme verfijning van de technologie. Drones dalen dagelijks neer; tracking devices, spyware… en dat vermengd met old school buren verlinken… De economie daar is al met al een enorme luchtbel, een casino, een piramidespel. En voor zover daar miljarden in rondgaan, verdwijnt dat in de zakken van de maffia-clans, en vindt zijn bestemming, langs vage wegen, in Qatar, Abu Dhabi en Bahrein…
Door de culturele, religieuze kolonisatie van Noord-Irak door landen als Turkije in de afgelopen decennia, is er een wonderlijk mengsel ontstaan van de dingen die daar nog kunnen worden besproken, en alle dingen waar de mensen intuïtief toch liever zich niet aan willen branden. In de praktijk schurkt de Koran moeiteloos aan tegen de lokale maffia-bazen van de Barzani familie, die zich maar al te graag laat portretteren samen met de grote wereldleiders…
Mij brengt dat bij de vraag wat godsdiensten überhaupt te melden hebben als het erop aankomt in deze tijd… Van buitenaf lijkt het erop dat de Koran en de Bijbel geen serieuze morele autoriteit hebben, maar wel als een stok gebruikt worden om verzet tegen de status quo te smoren. Dat is dan wel wat cru gesteld, maar op z’n zachts gezegd lijken deze religies een soort grabbelton, een snoeptrommel, waar ieder naar eigen believen wat uit kan plukken: voor de een is het een rechtvaardiging om een heilige oorlog te ontketenen, voor de ander de aanzet om de oude buurvrouw dagelijks een kommetje soep te brengen. Voor een paar jochies uit Molenbeek was het de aanleiding een bloedbad aan te richten in de Bataclan…
Er is iets wonderlijks aan de hand met heilige boeken, en heiligheid in het algemeen. Door god geschreven??.. Naast heel wat moois lijkt het vooral een soort heilige verontwaardiging te legitimeren. Als je religie ziet als een machine roept dat wel vragen op. Wanneer je een auto de weg op stuurt waar spontaan het stuur blijft hangen, en de koppelingsplaat de rem wordt, en de rem het gaspedaal, dan komt dat ding niet door de APK. Maar voor religies is er niet zo’n soort check-up. In de praktijk is er weinig opgeworpen dat ze in de weg staat om hun boodschap uit te rollen. Voor alcohol en sigaretten zijn er wel verplicht de bijsluiters. Voor religies zijn er geen safety checks van kracht, voor zover ik weet.
De grootste beknotting van de expressie van de meeste religies is meestal de repressie door een andere, aanpalende religie – eentje van een net iets ander soort. Zoals op de apenrots een alpha male aap echt geen rivaliserend groepslid kan dulden, zo zijn de Joodse en Koptische cultuur in Egypte door de noeste ‘inspanning’ van de lokale Islam nagenoeg vernietigd.
In Turkije en Noord-Irak lijkt het er sterk op dat de dominante religie vooral een instrument is om zonder rem de eigen tegenstanders te vertrappen. Vooral dat, en niet bepaald een hulpmiddel om reële, menselijke problemen op te lossen.
De vraag rijst of dat een toevalstreffer is, a fluke incident, of dat het inherent is aan alle monotheïsche religies? Zijn het door mensenhanden gemaakte blue prints voor terreur?
Je kan daar tegenin brengen dat deze religies ook veel goeds hebben gebracht. Denk aan de bouw van ziekenhuizen voor de allerarmsten, de hulp in de slums van Calcutta van moeder Theresa… En vergeet niet in Amerika hoe groot de inspiratie vanuit de Bijbel was voor de zwarte burgerbeweging in de jaren zestig… Daar staat wel weer tegenover dat die onderdrukking juist, historisch gezien, door de bijbelgetrouwen zelf is opgezet.
Als de Bijbel en de Koran zo super heilig zijn, waarom staat er in hun rijtje van de top tien geboden en verboden niets over een verbod op slavernij? (… In Exodus 23 wordt wel de slavernij juist verdedigd). Zat de allerhoogste toen nog even in een mentaal dipje? Was die gedachte hem even ontgaan? Zo wonderlijk dat de Islam zich zo heftig als role model heeft opgeworpen tegen onrecht en verdrukking, maar nooit het eigen slavernij-verleden onder de loep heeft genomen.
Natuurlijk ligt dat ook allemaal best precair als je het roof-bruidje Aisha, geschonken aan De Profeet – zijn naam zij geheiligd – erbij in overweging neemt… Lastig. Heel lastig…
Je kan zeggen: ‘Ach ja, alles voor de goede zaak. De Islam brengt goddelijke vrede in de wereld.’ Maar hoe komt het dat moslims het meest te vrezen hebben juist van hun eigen medegelovigen? En – historisch gezien – vooral moslims elkaar hebben afgeslacht in hun race om de macht? Je kan daar tegen inbrengen dat dat vooral te wijten is aan de verderfelijke invloed van het seculiere Westen. Maar de eerste rake klappen en harde afrekeningen onder Moslim broeders vonden al plaats in de eerste eeuw na de dood van De Profeet. Dat alles als een preventieve, sanitaire ingreep. Het betrof de strijd tussen twee machtige, rivaliserende families. ‘De dood of de gladiolen’ in de ratrace naar de ‘top’. Tot op de dag van vandaag, is daarover het laatste woord nog niet gezegd, en is die race naar de bodem nog volop aan de gang, naar mijn idee.
Voor velen werd de claim op het eigen gelijk beslecht door een kromzwaard. Bij sommige mensen roept dat vragen op, en heeft die praktijk de heiligheid van de religieuze core business in opspraak gebracht. Okay okay, ieder mens omhult zich met een wolk van vage hoop-dingetjes en wensen van allerlei soort, maar toch… de monotheïstische zuilen die spannen de kroon: zij hebben voor zichzelf een soort suprematie gereserveerd, een kinderlijke claim op een uniek lijntje met het Ware, het Goede en de Almachtige zelve… Helaas zijn de kinderen van Erbil er tot op vandaag nog niet erg bij geholpen.
Auteur: Paul Terlunen