Een documentaire uit Amed over overlevenden van de Armeense genocide die zich tot de islam bekeerden om te overleven. ANF Nieuwsagentschap sprak met de regisseurs.
De documentaire “Het verborgen kruis” (Saklı Haç) vertelt het verhaal van Armeniërs in de Noord-Koerdische provincie Amed (Diyarbakır), die zich tijdens en na de genocide tot de islam bekeerden om hun ware identiteit verborgen te houden . De regisseurs zien hun film als een uitwerking in de vorm van een confrontatie met datgene wat iedereen wist maar waarover niet werd gesproken.
De genocide van de Armeniërs in 1915 in het Ottomaanse Rijk heeft ongeveer anderhalf miljoen mensen gedood. Een niet onbelangrijk deel van de overlevenden is bekeerd tot de islam. Al meer dan een eeuw lang hebben ze hun identiteit, hun cultuur en hun geloof verborgen gehouden. Vooral in landelijke gebieden met een overwegend soennitische bevolking veranderden Armeniërs van naam en begonnen ze moslimrituelen uit te voeren. Velen voelden de behoefte om meer moslim te zijn dan de moslims zelf. Het district Egil in Amed is de thuisbasis van Armeniërs die zichzelf en hun identiteit moesten verbergen. Altan Sancar en Serhat Temel hebben een documentaire over hen gemaakt. Ze vertelden ANF wat hen motiveerde om deze documentaire te maken.
Een verborgen verhaal
“De Armeense genocide heeft vele facetten, waaronder Armeniërs die tot de islam bekeerd zijn, ze kunnen zichzelf niet echt uiten en praten er niet over.” We dachten dat we door deze mensen te laten horen een stap verder kwamen over de gevolgen van de genocide in 1915. De titel van onze documentaire vat de levens samen van Armeniërs die zijn bekeerd tot de islam. Het kwam op een interessante manier tot stand : in de eerste week van de opnames bezochten we een vrouw, zij zei dat ze ons iets wilde laten zien en haalde een kruis uit een kist. Het was een geschenk van haar moeder, en zei dat ze het op een dag zelf aan een van haar dochters zal doorgeven. Zo kwamen we op het idee voor de titel “Het verborgen kruis”. Het gaat niet alleen om het kruis, het gaat om identiteit, cultuur en overtuigingen die verborgen zijn. Verbergen is niet alleen een symbool, maar ook een deel van het verhaal”, zegt regisseur Altan Sancar.
Gala in Amed
Het galadiner van de documentaire vond op 16 juni in Amed plaats. Er staan meerdere filmvoorstellingen gepland in Istanbul en andere steden. Sancar : “Onze grootste droom zou een gala in Armenië zijn, er zullen ook vertoningen zijn in Europa, en we verwachten ook uitvoeringen op filmfestivals. Nadien is de film vrij toegankelijk via internet. Ons doel is dat iedereen op de hoogte is en kan zien wat de Armeniërs, Koerden en andere gediscrimineerde volkeren in de regio is aangedaan. We zullen blijven werken aan dit onderwerp.”
De confrontatie is belangrijk
Serhat Temel, de tweede regisseur, zegt dat hij als kind met veel van de kinderen en kleinkinderen van de hoofdpersonen in de documentaire heeft gespeeld: “We zijn met hen opgegroeid. We beseffen hoezeer we hen als kind gekwetst hebben. We vonden het nodig dat een verhaal waar we allemaal van op de hoogte zijn wordt uitgewerkt en er een confrontatie mee plaatsvindt. Er zijn veel onderwerpen waarvoor een verontschuldiging nodig is. Het gaat ons echter niet om een oppervlakkige verontschuldiging, maar om een confrontatie met de realiteit. Wat ons zal redden en opruimen, is onszelf confronteren met wat we zelf hebben gedaan. Al in onze kindertijd wisten we waar het allemaal over ging, hoe deze kinderen opgroeiden en hoe de mensen die in de film hebben gesproken geleden hebben. En we wilden dat iedereen het zou zien. Het wordt verondersteld een confrontatie te zijn voor allen die daar hebben gewoond en tot vandaag blijven zwijgen.”
Generationeel trauma
Hoewel meer dan een eeuw voorbij is gegaan sinds de genocide, zijn de mensen in de film nog steeds getraumatiseerd, zegt Temel: “Eigenlijk spraken we niet met de eerste generatie, maar met de tweede en derde generaties, die de genocide zelf niet ervoeren. In hun verhalen wordt duidelijk dat het trauma niet is overwonnen, en eigenlijk is dit het verhaal van onze schande. We wilden het onderwerp eerst schriftelijk verwerken, maar toen bedachten we dat een documentaire beter op zijn plaats zou zijn. De grootste zorg is dat de verhalen van deze mensen bekend worden. We hebben ongeveer een jaar aan de film gewerkt, waarvan we drie maanden hebben gefilmd.”
Altan Sancar, zelf een kleinzoon van bekeerde Armeniërs, voegt hieraan toe: “Misschien is de basis voor wat Turkije vandaag ervaart, gelegd in 1915. Als we de waarheid van 1915 kunnen verwerken, kan er misschien iets veranderen vandaag.”
