- Turkije
Geweld tegen vrouwen in Turkije is niet langer een reeks geïsoleerde incidenten; het is een systematische en diepgewortelde crisis geworden die het sociale weefsel van het land op zijn grondvesten doet schudden. Gegevens van vrouwenorganisaties en mensenrechtengroeperingen laten zien dat geweld niet alleen om zich heen grijpt, maar ook steeds normaler wordt. Tussen 2020 en 2024 werden 1.669 femicides en 907 verdachte sterfgevallen van vrouwen geregistreerd. In de eerste vijf maanden van 2025 werden 131 vrouwen vermoord, terwijl nog eens 178 sterfgevallen, vaak in verband met seksueel misbruik van kinderen, intimidatie, verkrachting en fysiek geweld, als “verdacht” werden geregistreerd.
Na de opzegging van het Verdrag van Istanbul
Een van de keerpunten in de toename van geweld tegen vrouwen was de terugtrekking van Turkije uit het Verdrag van Istanbul in 2021. Dit verdrag was niet alleen bedoeld om geweld te bestraffen, maar ook om het te voorkomen en de slachtoffers te beschermen. Na de terugtrekking werden de verantwoordelijkheden van de staat beperkt, werd wet nr. 6284 ondoeltreffend en werden beschermende en preventieve mechanismen verwaarloosd of willekeurig toegepast. Als gevolg hiervan raakten vrouwen die op zoek waren naar gerechtigheid steeds meer vervreemd van institutionele steun.
De veelvuldige toepassing van strafvermindering voor daders op grond van “goed gedrag” of “provocatie” moedigt geweld door mannen in feite aan. Het principe van onpartijdigheid van de rechterlijke macht verandert vaak in “mannenrechtspraak” als het om vrouwen gaat. Veel vrouwen verliezen hun leven ondanks het feit dat ze een beschermingsbevel hebben. Deze keten van nalatigheid onthult de systematische schending van het recht van vrouwen op leven.
We definiëren deze moorden als femicide
Suzan Işbilen, voorzitter van de ROSA Vrouwenvereniging, evalueerde de toename van femicides en benadrukte het volgende: “We definiëren geweld en moorden gericht tegen vrouwen nu als femicide. Helaas zijn we soms getuige van meerdere moorden die op dezelfde dag in verschillende provincies worden gepleegd. Er zijn meerdere redenen voor de toename van femicides. Het patriarchale systeem, dat werd opgericht om de macht van de centrale beschaving te consolideren, heeft vrouwen uitgesloten van het sociale, economische en politieke leven. Dit proces markeerde het begin van de onderwerping van vrouwen. De meest fundamentele factor die de weg vrijmaakt voor geweld en massamoorden tegen vrouwen is echter de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen die door elke vorm van macht in stand wordt gehouden en die geworteld is in dezelfde door mannen gedomineerde mentaliteit die door de centrale beschaving is gecreëerd om haar eigen veiligheid te garanderen.
Gender, met andere woorden, het opgelegde en aangeleerde gedrag dat aan vrouwen en mannen wordt toegekend, verdiept traditionele en patriarchale rollen en zorgt ervoor dat vrouwen als ondergeschikt worden beschouwd, waardoor ze kwetsbaarder worden voor mannelijk geweld. De ongelijkheid tussen mannen en vrouwen heeft geleid tot een mentaliteit die vrouwen als eigendom beschouwt en controle over hen wil uitoefenen. Het autoritaire en seksistische beleid van de regering speelt vandaag de dag een directe rol in het stijgende aantal femicides.”
Suzan Işbilen zei dat de belangrijkste oorzaak van de stijging van het aantal femicides de wijdverspreide straffeloosheid en de gerechtelijke clementie voor de daders is. Ze vervolgt: “Het gebrek aan adequate straffen en het falen van het rechtssysteem om afschrikwekkende straffen uit te spreken in gevallen van geweld tegen vrouwen versterken de mentaliteit onder daders dat ‘ik hier wel mee wegkom’. De lange duur van gerechtelijke procedures ondermijnt ook het vertrouwen in het rechtssysteem, waardoor slachtoffers zich nog meer geïsoleerd voelen. Dit beleid van straffeloosheid en het voortbestaan van een rechterlijke macht die mannen bevoordeelt in zaken van femicides, draagt ook bij aan de stijging van het aantal verdachte sterfgevallen onder vrouwen. De normalisering van haatzaaiende taal tegen vrouwen op sociale media en het groeiende discours dat vrouwen demoniseert, dient om geweld te rechtvaardigen en maatschappelijke onverschilligheid te kweken. Een andere cruciale factor die benadrukt moet worden is de speciale oorlogspolitiek tegen vrouwen in Koerdistan tijdens het voortdurende conflict van de afgelopen halve eeuw. Dit beleid heeft ongetwijfeld bijgedragen aan de toename van het aantal femicides.
Artikel 6284 van het Burgerlijk Wetboek bood samen met het Verdrag van Istanbul de enige echte wettelijke bescherming voor vrouwen en kinderen. Nadat Turkije zich terugtrok uit de Conventie van Istanbul, werden deze beschermingen verzwakt. Als artikel 6284 effectief zou worden toegepast, zou het een krachtig afschrikmiddel kunnen zijn tegen mannelijk geweld. De meeste vrouwen die worden vermoord, worden gedood door mannen van wie ze zich probeerden te scheiden. En velen hadden al een verzoek om bescherming ingediend bij de rechtbank, maar werden onbeschermd gelaten. Ondanks deze mislukkingen stellen conservatieve elementen nu voor om dit artikel af te schaffen, omdat alleen al het bestaan ervan hun mentaliteit verstoort.
Vrouwen gaan vaak niet naar door de staat beheerde opvanghuizen omdat ze zich daar onveilig voelen. In opvanghuizen die verbonden zijn aan het Ministerie van Familie en Sociaal Beleid, handelt het personeel vaak met een traditionele patriarchale houding, wat leidt tot nog meer ellende voor vrouwen. Daarom geven vrouwen de voorkeur aan opvanghuizen die door gemeenten worden beheerd, waar ze minder beperkingen en meer steun ervaren.
Door de geschiedenis heen is de strijd van vrouwen, vooral als onderdeel van de bredere strijd voor mensenrechten, zonder onderbreking doorgegaan. Vrouwen accepteren niet langer het idee dat ze zich moeten onderwerpen aan een door mannen gedomineerde mentaliteit of ondergeschikt moeten zijn aan mannen. Naarmate deze strijd is gegroeid, is ook de organisatie van vrouwen gegroeid. Vandaag de dag is er een meer systematische, bewuste en collectieve vorm van verzet. Vrouwen met verschillende identiteiten en talen, zowel in Turkije als daarbuiten, hebben sterke netwerken van solidariteit en gezamenlijke actie opgebouwd. Deze verworvenheden hebben de vrouwenbeweging versterkt en tot concrete resultaten geleid. Juist omdat de strijd van vrouwen de machthebbers stoort, probeert de staat nu de traditionele gezinsstructuren te verheerlijken en vrouwen terug in huis te duwen door een zogenaamd ‘Jaar van het gezin’ uit te roepen en huwelijken op jonge leeftijd en het krijgen van meerdere kinderen te stimuleren. Deze inspanningen zijn erop gericht om vrouwen weer binnen vier muren op te sluiten.
De uitdrukking ‘men wordt mens door mensenrechten’ wordt alleen gerealiseerd als vrijheid wordt veroverd. Daarom is de strijd van vrouwen een strijd voor het bestaan, sociale verbondenheid en bevrijding. Elk offer en elke stap in deze strijd is voor vrijheid. De strijd voor de gelijkheid van vrouwen zal doorgaan. Er moet veel meer gedaan worden om gelijke rechten te garanderen en discriminatie op basis van geslacht te bestrijden. We moeten prioriteit geven aan onderwijs op dit gebied en het sociale bewustzijn vergroten. Aangezien de arbeid van vrouwen wereldwijd ondergewaardeerd blijft, moeten we blijven streven naar gendergelijkheid. Hoewel veel wettelijke hervormingen zijn bereikt door strijd, moeten de meest essentiële verworvenheden, zoals artikel 6284 en de Conventie van Istanbul, worden beschermd, en nieuwe wetgeving moet worden bevorderd door het versterken van de vrouwenbeweging. Het organiseren en verdiepen van vrouwensolidariteit is de grootste vorm van verzet.”
Statistieken over vrouwenmoorden van 2020 tot 2024 onthullen alarmerende realiteit
Volgens gegevens van de pers en vrouwenrechtenorganisaties werden tussen 2020 en 2024 in totaal 1.669 vrouwen vermoord in Turkije, terwijl 907 vrouwen onder verdachte omstandigheden om het leven kwamen. De eerste vijf maanden van 2025 schetsen een nog donkerder beeld:
* In 2020 werden 332 vrouwen vermoord en stierven 110 vrouwen onder verdachte omstandigheden.
* In 2021 waren er 311 vrouwenmoorden en 181 verdachte sterfgevallen.
* In 2022 waren er 348 vrouwenmoorden en 206 verdachte sterfgevallen.
* In 2023 werden 320 vrouwen vermoord en 189 sterfgevallen als verdacht bestempeld.
* In 2024 werden 358 vrouwen vermoord en 221 verdachte sterfgevallen gedocumenteerd.
* In de eerste vijf maanden van 2025 werden 131 vrouwen vermoord, 70 vrouwen geïntimideerd, 122 kinderen mishandeld, 261 vrouwen het slachtoffer van fysiek geweld en vier vrouwen verkracht. Ondertussen stierven 178 vrouwen onder verdachte omstandigheden en werden minstens 26 kinderen vermoord.
Vrouwenrechtenactivisten benadrukken dat deze cijfers alleen de gevallen weergeven die in de media zijn gemeld en dat er in werkelijkheid nog veel meer incidenten in de doofpot worden gestopt of nooit in officiële gerechtelijke dossiers terechtkomen.