De veroordeling van tien leden van de Koerdische partij HADEP, die in 2003 in Turkije verboden werd, wegens het organiseren van een sit-in protest tegen de “verdwijning” van twee partijgenoten, schond hun recht op vrijheid van vergadering. Dat oordeelde een panel van drie rechters bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) deze week (nr. 26638/07). Turkije moet de slachtoffers nu in totaal 15.000 euro aan schadevergoeding betalen.
De zaak
Op 25 januari 2001 werden HADEP-politici Serdar Tanış en Ebubekir Deniz telefonisch opgeroepen naar het hoofdkwartier van de Turkse gendarmerie (militaire politie) in het distyrict Silopi te Şırnak, in het noorden van Koerdistan. Daarna werden de twee mannen nooit meer gezien. Zowel Serdar Tanış, die zes maanden eerder van het hoofdkwartier van zijn partij een bevel had gekregen om de HADEP-districtsvereniging in Silopi op te richten, als Ebubekir Deniz, ontvingen doodsbedreigingen van de informele inlichtingendienst (JITEM) van de gendarmerie voordat ze ‘verdwenen’, zodat ze zouden stoppen met hun politieke activiteiten.
Een vergadering van 15 minuten eindigt met een gevangenisstraf van 15 maanden
Om te protesteren tegen de arrestatie van de twee politici en hun vrijlating te eisen, verzamelden mensen zich op 4 februari 2001 voor de HADEP-afdeling in de provincie Siirt om een persverklaring af te geven als onderdeel van een sit-in. De sit-in eindigde vredig na een kwartier, maar de politie gebruikte niettemin geweld tegen de deelnemers en arresteerde in totaal 41 mensen tegen wie onderzoek werd ingesteld wegens het overtreden van de wet op volksvergadering nr. 2911. Tijdens het volgende proces, werden alle beklaagden veroordeeld tot elk 15 maanden gevangenisstraf en een boete. Onder de getroffenen waren Ahmet Konuk, voorzitter van de Siirt-afdeling van HADEP, districtsvoorzitter Abdurrahman Taşçı, en bestuursleden Süleyman Yaş, Muhyettin Timurlenk, Abdullah Gök, Emin Batur, Ahmet Destan, Mehmet Eminneş, Bedrettin Polat en Aysel Adar, die beroep aantekende bij het EHRM na uitputting van nationale rechtsmiddelen.
EHRM: onevenredige vervolging
Veertien jaar nadat de klacht was ingediend, oordeelde het EHRM nu dat de veroordelingen onverenigbaar waren met artikel 11 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), dat het recht op vrijheid van vergadering en vereniging bepleit – ‘zelfs als de demonstratie plaatsvond zonder voorafgaande toestemming.”
De persverklaring was vreedzaam, bevatte geen haatzaaiende uitlatingen en riep niet op tot geweld. Daardoor ontbrak het maatschappelijk belang aan de vervolging. De straffen tegen de betrokkenen waren dus onevenredig en onnodig in een democratische samenleving, aldus het EHRM. In zijn uitspraak herinnerde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens ook aan zijn beslissing van 14 december 2010, volgens welke het verbod op HADEP de vrijheid van vereniging schond die ook in artikel 11 van het EVRM wordt verleend. Het EHRM had Turkije ook veroordeeld in de zaak van de “verdwenen” Serdar Tanış en Ebubekir Deniz. De verantwoordelijken werden echter niet gestraft door de Turkse rechterlijke macht.
Yalçındağ: “Gerechtigheid uitgesteld, gerechtigheid geweigerd”
Advocaat Reyhan Yalçındağ, die in de Siirt-zaken in beroep was gegaan bij het EHRM, was niet bijzonder blij met de uitspraak in Straatsburg. “Zoals Adorno altijd zei; gerechtigheid uitgesteld is gerechtigheid geweigerd. Dit geldt voor een aantal zaken die al vele jaren in Straatsburg aanhangig zijn. Naar mijn mening is het EHRM gedeeltelijk verantwoordelijk voor de drastische situatie van de Koerdische politiek in Turkije,” zei de advocaat van Amed (Diyarbakır).
Een blik op de 20 jaar waarin Serdar Tanış en Ebubekir Deniz als vermist werden beschouwd, is voldoende om een eigen beeld van de situatie te vormen, zei ze en vervolgde: “Er is in deze periode geen enkele positieve verandering opgetreden. De druk op de Koerdischi de politiek neemt steeds repressievere vormen aan, gekozen burgemeesters, parlementsleden en partijleden belanden jarenlang achter de tralies op verzonnen beschuldigingen, worden midden op straat mishandeld door zogenaamde veiligheidstroepen en benoemde AKP-trustees besturen de stadhuizen van de HDP.
Koerdische politici worden veroordeeld voor het uitoefenen van hun grondrechten omdat de Turkse rechterlijke macht het Europees Mensenrechtenverdrag volledig negeert. Het EHRM moet 14 jaar later meer doen dan symbolisch recht spreken. ”
HADEP
De “Volkspartij voor Democratie” (Koerdisch: Partiya Demokrasiya Gel, Turks: Halkın Demokrasi Partisi) werd opgericht in 1994 en verboden in maart 2003. Het Turkse Constitutionele Hof noemde “separatistische aspiraties” als reden voor het verbod. De rechtbank legde een vijfjarig verbod op politieke activiteiten op aan enkele tientallen vooraanstaande functionarissen. Dit raakte ook voorzitter Murat Bozlak. Na het verbod werden de bezittingen van de partij in beslag genomen. Op 1 september 2003 is beroep aangetekend bij het EHRM.
