Voor de rubriek ‘ Een ander geluid’, waarin Koerdisch Nieuws de problematiek van andere volkeren onder de loep neemt, had Koerdisch Nieuws een interview met de voorzitter van de Vereniging Behoud Woonwagencultuur in Nederland. Wie zijn de ‘reizigers’ en waar komt de cultuur vandaan? Wij vroegen het aan Piet van Assendorp.
Wie bent u en wat is uw (neven)functie t.a.v de Vereniging Behoud Woonwagencultuur in Nederland?
Mijn naam is Piet van Assendorp en ik ben voorzitter van de Vereniging Behoud Woonwagencultuur in Nederland.
Waar komt de woonwagencultuur in Nederland vandaan?
De woonwagencultuur is op zich nog niet zo heel oud. Rond 1850 zijn de eerste woonwagens gesignaleerd in Nederland. De reizigerscultuur daarentegen is al eeuwen oud. Voordat de woonwagens er waren reisde men te voet om hun handel te verkopen of seizoensarbeid te verrichten. Die handel werd ook vervoerd met een hondenkar. Later werden er paarden voor de kar gespannen en dat groeide dan weer uit tot een woonwagen.
Is er een verschil tussen reiziger, Sinti of Roma?
Het verschil tussen de reizigers Sinti en Roma is de afkomst. De reizigers zijn de grootste groep woonwagenbewoners en die zijn van Nederlandse afkomst of uit de omringende landen.
We komen voor in ieder land op aarde, en worden in het buitenland travellers of jenisch people genoemd.
De Sinti en Roma hebben hun oorsprong in India, zij hebben hun eigen taal en tradities.
Een voorbeeld: wij reizigers spreken Bargoens en de Sinti en Roma spreken Romani.
Klopt het dat de woonwagencultuur ondermijnt wordt in ons land?
Vanaf dag 1 is de woonwagencultuur ondermijnd. Dat resulteerde in 1918 tot de eerste woonwagenwet. De wet had als doel het rondreizen te ontmoedigen maar het tegenovergestelde werd bereikt.
De eisen die er aan de woonwagens werden gesteld zorgde ervoor dat ze van steeds betere kwaliteit werden.
Wel is het zo dat de overheid met die wet een wij – zij gevoel creëerden.
De woonwagens moesten op de meest beroerde plekken staan, buiten de bebouwde kom en zoveel mogelijk uit het zicht van de burgerij.
Een groot dieptepunt was de tweede wereldoorlog. Op 16 mei 1944 kwam het bevel van de Duitse bezetter om alle zigeuners op te pakken. De Nederlandse politie pakte naast de zigeuners ook 300 reizigers op. Eenmaal aangekomen in kamp Westerbork waren de Duitsers verbaast dat de reizigers ook waren opgepakt. Velen werden weggestuurd of naar werkkampen gebracht. De zigeuners brachten zij naar de vernietigingskampen.
Dit maakte de relatie tussen de woonwagenbewoners en de overheid nog slechter.
Het tweede dieptepunt was de woonwagenwet van 1968. Toen werd het per wet verboden om nog rond te reizen.
De woonwagenbewoners werden vastgezet in 50 verzamelkampen. Veelal met een politiepost en een slagboom ervoor, en ook nu weer ver buiten de bebouwde kom uit het zicht van de burgerij. Ook het handeldrijven werd op deze manier vrijwel onmogelijk gemaakt. Iedereen kreeg vanaf die tijd verplicht een uitkering.
Een aantal jaren later moesten de woonwagenbewoners weer verplicht op kleine kampen gaan staan. Beide keren stuitte dat op veel verzet van de woonwagenbewoners. Met veel machtsvertoon van de politie werd dit de kop ingedrukt. De toch al beroerde verstandhouding werd nog slechter.
Ervaart u een uitsterfbeleid en op welke manier ziet u dat in de praktijk?
In 1999 werd de woonwagenwet afgeschaft omdat deze discriminerend zou zijn tegenover de woonwagenbewoners.
Wat wij Niet wisten is dat er toen een uitsterfbeleid werd ingevoerd.
Dat houdt in als de bewoners kwamen te overlijden of verhuisden dan werd de standplaats waarop de woonwagens stonden onbruikbaar gemaakt. Er kwamen betonblokken voor te staan.
Weer een manier van overheid om te proberen om van ons af te komen.
En weer kwamen de woonwagenbewoners in verzet. Gesteund door Europese wetgeving, de plaatsing op de lijst van immaterieel cultureel erfgoed, het College voor de Rechten van de Mens, en het rapport van de Nationale Ombudsman heeft de regering doen inzien dat de woonwagenbewoners ook mensenrechten hebben.
Dit alles heeft in 2018 geleid tot een beleidskader waarin het uitsterfbeleid verboden is en gemeenten en woningcorporaties weer standplaatsen moeten gaan aanleggen.
Je begrijp dat dat niet van harte gaat maar toch bijna een jaar na de invoering van het beleidskader zien we dat enkele gemeenten toch mondjesmaat overgaan tot het aanleggen van nieuwe standplaatsen.
De verhouding met de regering is op dit moment ontzettend goed. Het ministerie van binnenlandse zaken doet echt haar best om tot goede oplossingen te komen.
Hoe ziet de toekomst eruit voor de reiziger in Nederland?
We zien de toekomst voorzichtig positief in. Het moet nu op lokaal niveau uitgewerkt worden en dat stuit nog op veel verzet van de locale politiek.
Voelen reizigers zich betrokken met andere volkeren, zoals de Koerden of Riffijnen die een strijd moeten leveren voor hun bestaansrecht?
Voor mijzelf zeer zeker beamen. Wij weten namelijk hoe het voelt om niet welkom te zijn in eigen land. We vragen niet veel, alleen een plaats in maatschappij om in familieverband samen te leven zoals wij dat van generatie op generatie al eeuwenlang doen.
Wilt u zelf nog iets toevoegen wat onze lezers moeten weten?
Wat ik de lezers nog wil meegeven is dat overheden moeten inzien dat mensen volgens hun eigen cultuur en geloofsovertuiging moeten kunnen leven. Iedereen is trots op zijn afkomst, zijn tradities en gebruiken.
Het begint allemaal met acceptatie van je medemens.
Ik wens Jullie heel veel sterkte toe in jullie strijd voor een plaats op aarde waar de Koerden in vrede kunnen leven.
