Turkije voelt zich genoodzaakt diep in Irak burgerdoelen aan te vallen. Europa voelt zich genoodzaakt snel weg te kijken. De centrale Iraakse overheid gedoogt de privileges van Turkije, ooit es verleend nog door Saddam Hoessein. Hoewel dat maar beperkt was tot een zone van 17 kilometer over de Turkse grens worden nu burgerdoelen 6 uur rijden vanaf de grens bestookt met NATO bommen… Alle partijen in deze terreur voelen zich genoodzaakt tot iets. Hebben een beeld van hun doelen en de noodzakelijke stappen…
Dat leidt mij tot het bespreken van “de bijgelovige kip”. Een fenomeen dat in de onderzoeks-psychologie uitputtend is bestudeerd. Het betreft een niet al te prettig staaltje van onderzoekswerk, maar toch… In het verlengde van het empirische werk van Pavlov ( honden die kwijlen bij het horen van een rinkelend belletje, door systematische beloning met voer te koppelen aan dit signaal) was in de jaren 70 een experiment opgezet om te onderzoeken wat voor gedrag een random beloning of bestraffing zou opleveren… De nul-hypothese was dat het niet tot gedragsverandering zou leiden, want de beloning of de straf was in dit experiment nergens mee geassocieerd. Echter, wat het experiment liet zien was totaal onverwacht: de willekeur van beloning of straf zette de betreffende kip aan tot extreme gedragsveranderingen, ontlokte steeds wildere, meer en meer complexe gedragssequenties. De ene kip liet weldra een soort aangeleerd dansje zien van wild opspringen, linker vleugeltje omhoog, dan eventjes drie keer hard op de grond tikken,– een break dancer zou er spontaan jaloers op worden. Terwijl de andere kip een pirouetje ging draaien, dan op het andere pootje ging balanceren, om vervolgens zich driftig achter het linker oorlelletje te gaan krabben… Bij verlenging van het experiment ging iedere kip op de eigen ingeslagen weg door met het uitbreiden het repertoire.
Met die kennis kijk ik naar de wereld van de zelfbenoemde AKP-“redders” in Turkije. De “heilige” strijd tegen de Koerdische zaak. De “noodzaak” van het rekruteren van Al Nusra strijders, die actief zijn met hun eigen “heilige“ agenda en het uitmoorden van “vervloekte” Jezidi’s. Alles heeft zo zijn legitieme reden: De bijgelovige kip. Erdogan schreeuwt zich hees, en neemt het op tegen “een groot internationaal complot”, en rooft en passant de staatskas leeg. Zo nodig: want “bijgelovige kip”. Alles heeft zijn bedoeling en reden.
Ik vrees dat veel religieuze voorschriften daar ook op zijn terug te voeren: de dansende kip. Ook de paranoia in de geopolitiek: een willekeur die uitmondt in een orgie van geweld. Als er geen begrenzing meer is van feitelijke toetsing, en er wordt teruggegrepen op metafysische rechtvaardigingen, een nationale founding creed, of een ander fossiel gewoonterecht, dan is dat het ideale recept voor een macabere dans… En komt dan die bijgelovige kip een beetje op stoom dan is er echt ook geen houden meer aan… Of je Erdogan heet, of Putin of Trump of Orban… je raakt in de ban van de spoken opgeroepen in je eigen dodendans.
En vallen er dan nog meer doden dan leidt dat niet tot bezinning, maar wakkert dat juist aan tot nog zwaardere misdaden. Omdat je strijdt uit naam van jouw martelaren, “de heilige grond” en “het heilige graf” wordt de inzet verdubbeld. Zelfs als je organisatie de staatskas leegplundert. Daarin is Erdogan geen uniek geval. Ook Massoud Barzani is bekend met dat kunstje. Maarrr… ook het verzet tegen deze praktijken blijkt vaak niet immuun tegen gekke dansjes: ook in de PUK, de grootste oppositie partij in Noord Irak, heeft de top zich de laatste tien jaar puissant verrijkt ten koste van het volk. De claim dat de PUK de legitieme stem is van alle martelaren tegen Saddam Hoessein is, dat is niet echt meer hoog te houden,– zwaar besmeurd met de eigen graaierigheid, meegesleurd in de waan van de dag.
Maar er gloort hoop. Er is net een kuikentje uit het ei gekropen: New Generation. The new kid on the block, een volksbeweging die niet de mond vol heeft van eigen martelaren, maar aansluit bij de ervaring van mensen die van dat alles nu zoetjes aan de buik ervan vol hebben. Of dat stand houdt? Ik hoop het van harte. Zolang ze niet aankloppen bij The Ministry of Silly Walks zie ik daar nog wel wat moois opbloeien.
Net als in Italië, waar in de afgelopen jaren een beweging is opgestaan op de rokende maffiose puinhopen,– aanvankelijk hard weggehoond maar nu wel in de regering getreden van dat land — , zo verdient New Generation (Naway Nwe) onze oprechte aandacht. Verwacht het onverwachte! Juist daar waar mensen alle hoop hebben verloren, gloort hoop. En ga er even van uit dat ook in Turkije, te midden van het verscheurende staatsgeweld, er ook mensen zijn die snakken naar wat nieuws, een kracht die vroeg of laat niet meer is te stoppen.
Auteur: Paul Terlunen
