Na de Tweede Wereldoorlog maakte de slogan “Nooit meer fascisme, nooit meer oorlog!” deel uit van de algemene politieke consensus in Europa en werd deze ook in conservatieve kringen als gepast beschouwd. Tegenwoordig zijn er echter maar weinig partijen in het democratische politieke landschap die zich antifascistisch profileren. Integendeel, linkse krachten worden steeds meer onder algemene verdenking gesteld, terwijl fascistische opvattingen in de mainstream worden gelegitimeerd als “extreemrechtse” politieke standpunten. Het vooroordeel dat antifascisten criminelen zijn, is zorgwekkend en onterecht. Ik zeg daarom duidelijk: antifascisme blijft noodzakelijk, zeker nu.
In de VS heeft Donald Trump Antifa officieel uitgeroepen tot binnenlandse terroristische organisatie en staatsvijand. Het verbod dient om mensen die opkomen voor democratie en zich verzetten tegen grootschalige sociale onrechtvaardigheid en oligarchie politiek te vervolgen. Trumps centralisatie van macht, invloed op de rechterlijke macht en intimidatie van de media leiden tot een uitholling van de democratie en de rechtsstaat. Er wordt een misantropische, fascistische ideologie nagestreefd, en niet alleen in de VS. Het extreemrechtse netwerk is internationaal prominent aanwezig en politiek in staat om actie te ondernemen. De autocraat Viktor Orbán heeft het voorbeeld van Trump al gevolgd en de roep om een “verbod op Antifa” wordt steeds luider in andere EU-landen, waaronder Duitsland en Nederland. In Europese parlementen schrikken sommige conservatieve meerderheden er niet meer voor terug om gemeenschappelijke zaak te maken met extreemrechts. Een algemene veroordeling van iedereen die zich hiertegen verzet, komt extreemrechts goed uit en blijkt effectief te zijn. Vanuit het perspectief van het democratische centrum is het noodzakelijk geworden om afstand te nemen van antifascisme om samenwerking met Antifa te vermijden. Toch zijn alle democraten tegen de ontmanteling van de democratie en dus per definitie ook antifascisten. Alle democratische krachten moeten een duidelijk standpunt innemen tegen degenen die aanzetten tot haat tegen mensenrechten en democratie – en niet tegen degenen die zich verzetten.
De toenemende criminalisering van antifascisten komt duidelijk tot uiting in de manier waarop het rechtssysteem activisten behandelt. Maja T., een antifasciste die illegaal van Duitsland naar Hongarije is uitgeleverd, zit nu al meer dan een jaar in eenzame opsluiting onder de meest ongunstige omstandigheden. Ik heb dit meerdere keren met eigen ogen kunnen zien tijdens het schijnproces, waar Maja in handboeien en voetboeien voor de rechter werd gebracht. Zelfs tijdens de zeldzame Skype-gesprekken met haar familie en tijdens het buitenluchtuur wordt Maja geboeid, alsof ze altijd een gevaar vormt. De dreiging van een gevangenisstraf van maximaal 24 jaar staat in geen verhouding tot het vermeende misdrijf van lichamelijk letsel. De acties van de Hongaarse rechterlijke macht gaan verder dan voorbarige veroordeling; het doel is om Maja T. tot voorbeeld te stellen en mensen te ontmoedigen om zich in te zetten voor antifascistisch activisme. De uitspraak in het proces tegen Maja T. wordt verwacht op 22 januari 2026. Ik zal daar weer aanwezig zijn, samen met andere supporters, om mijn solidariteit te betuigen met Maja en alle antifascisten die onterecht gevangen zitten.
Op dit moment vind ik het belangrijk dat wij als linkse politici ons niet verzetten tegen de vervolging van vermeende misdrijven. We hebben kritiek op het feit dat strafrechtelijke procedures worden gebruikt als een kans om de oppositie politiek te vervolgen en dat er procedures worden gevoerd waarin overdreven, politiek geladen beschuldigingen worden gehoord. Dit is niet alleen het geval in Hongarije. In Duitsland is antifascistische activiste Hanna S. onlangs veroordeeld in een proces voor de Senaat voor Terrorisme en Staatsveiligheid op beschuldigingen van onder meer lidmaatschap van een criminele organisatie. De beslissing om de procedure te voeren voor een rechtbank die bevoegd is voor terrorismezaken met een bijzonder hoog gevaar, wekte vanaf het begin de indruk van een voorbarig oordeel. Bovendien moet kritisch worden gevraagd of de veronderstelling van een criminele organisatie houdbaar is. Dit strafbare feit is in Duitsland in het verleden al toegepast in de context van linkse protestbewegingen, wat heeft geleid tot algemene veroordelingen van activisten en zwaardere straffen. Dit heeft onder meer gevolgen gehad voor aanhangers van de Koerdische vrijheidsbeweging. Sinds de PKK begin jaren negentig als criminele organisatie werd aangemerkt, is de Koerdische vrijheidsbeweging in toenemende mate gecriminaliseerd. Koerden werden vaak alleen al vanwege hun afkomst verdacht van lidmaatschap van de PKK, en zelfs vandaag de dag, na de ontbinding van de PKK, worden Koerden nog steeds in Duitse gevangenissen opgesloten wegens vermeend lidmaatschap van een criminele organisatie.
Gezien de huidige ontwikkelingen denk ik dat het belangrijk is om te onthouden dat antifascistisch verzet effectief is. Afgelopen voorjaar heeft een rechtbank in Parijs het verzoek om huisarrest van Gino, een medeverdachte in de Boedapest-zaak, goedgekeurd. Mijn collega en kameraad Ilaria Salis werd verkozen tot lid van het Europees Parlement terwijl ze in voorlopige hechtenis zat in Hongarije en verdedigde onlangs haar immuniteit in een stemming in het Parlement op verzoek van Victor Orbán. Dit zou niet mogelijk zijn geweest zonder de inzet en onmisbare solidariteit van veel mensen. Ook in de VS zien we dat mensen ondanks de groeiende dreiging de straat opgaan om de democratie te verdedigen, zoals blijkt uit de protesten tegen ICE in Chicago en de No King-protesten in het hele land. In het Europees Parlement zet ik me in voor een sterke linkervleugel die bruggen slaat tussen antifascistische strijd op straat en parlementaire politiek. De poging om de rechtse vleugel in het Parlement simpelweg te vermijden, was vanaf het begin gedoemd te mislukken. We moeten het fascisme offensief aanpakken. We hebben antifascisme nodig. Het linkse verzet kan niet worden gebroken. Siamo Tutti Antifascisti!
De tekst is exclusief geschreven voor de krant Yeni Özgür Politika. Een Turkse vertaling is te vinden op de website https://www.ozgurpolitika.com/haberi-antifasizme-ihtiyacimiz-var-206408.
Foto Martin Schirdewan © Andreas Chudowski