Koerdische organisaties plannen een reeks evenementen ter gelegenheid van de 100ste herdenking van de executie van Şêx Seîd en zijn strijdmakkers in Amed (Tr. Diyarbakır). Een conferentie van het Nationaal Congres van Koerdistan (KNK), die op 27 en 28 juni in Brussel zal plaatsvinden, is bedoeld om de bloedige opstand van 1925 te herdenken en tegelijkertijd een politieke en historische herwaardering te geven. Op 29 juni is ook een grote bijeenkomst gepland in Keulen.
De Koerdische geestelijke Şêx Seîd (Sheikh Said) en 47 van zijn metgezellen werden op 29 juni 1925 publiekelijk geëxecuteerd op het Dağkapı plein in Amed. De opstand onder zijn leiding was gericht tegen het beleid van de nieuwe Turkse Republiek, die met het Verdrag van Lausanne (1923) het bestaan van de Koerden ontkende en een beleid van assimilatie en onderdrukking voerde.
Conferentie wil licht werpen op historische waarheid
Zübeyir Aydar, lid van de Uitvoerende Raad van de Koerdische Gemeenschappen van Koerdistan (KCK) en lid van de voorbereidende commissie, vertelde ANF dat de conferentie bedoeld was om “een academisch platform” te bieden om de historische gebeurtenissen te categoriseren. De gebeurtenissen van toen hebben vandaag de dag nog steeds een impact. Aydar benadrukte dat het belangrijk was om “de historische waarheid aan het licht te brengen en de herinnering aan de slachtoffers levend te houden”.
Kritiek op het stichtingsbeleid van de staat
Volgens Aydar was de opstand van Şêx Seîd een reactie op de etnische marginalisering en uitsluiting van de Koerden van het politieke proces van de stichting van de republiek. De toenmalige Turkse staatsleiding had de beweging opzettelijk uitgelokt om ze te verpletteren. Volgens Aydar waren de Armeniërs in 1915, de Pontische Grieken in 1919 en uiteindelijk de Koerden in 1925 al het doelwit geweest van staatsgeweld en “etnische zuivering”.
Verwijzing naar de huidige politieke situatie
Aydar wees er ook op dat de ontwikkelingen van toen ook verband houden met de huidige discussies over een politieke oplossing voor de Koerdische kwestie in Turkije. “Er is een dialoogproces in Noord-Koerdistan onder leiding van Abdullah Öcalan. Als je naar het heden kijkt, zie je dat het jaar 1925 bij wijze van spreken tot op de dag van vandaag doorgaat. Het verschil is dat we vandaag aan de onderhandelingstafel een oplossing proberen te vinden,” zegt Aydar. Terwijl in het verleden voor elke opstand een galg werd opgericht, proberen we nu “onderhandelingstafels” te creëren.
Hij vervolgde: “Alle Koerdische opstanden zijn geëindigd met executies. Maar de PKK-opstand, die al 52 jaar aan de gang is, is nu op zoek naar een politieke oplossing. Daarom is het zo belangrijk om van de geschiedenis te leren om het heden vorm te geven.” Tegelijkertijd waarschuwde Aydar voor het instrumentaliseren van de geschiedenis: “Het feit dat we het verleden aanpakken, betekent niet dat we het proces van vandaag schaden. En alleen omdat er vandaag een proces is, moeten we niet zeggen: ‘Laten we het verleden vergeten’. Alles moet binnen een realistisch kader worden gepresenteerd. Dit is onze realiteit – en we moeten omgaan met het verleden.”
De symboliek van 29 juni
29 juni heeft een diepe betekenis voor de Koerdische beweging, legde Aydar uit. Hij wees erop dat Abdullah Öcalan, de oprichter van de PKK die sinds 1999 gevangen zit, ook op deze datum ter dood werd veroordeeld – hoewel het vonnis later werd omgezet in levenslang. Volgens Aydar was dit een opzettelijk signaal: “De boodschap was: ‘Wat we Şêx Seîd hebben aangedaan, kunnen we ook jou aandoen’.”
Niet vergeten – niet vergeven
Volgens Aydar is het evenement in Keulen na de conferentie bedoeld als een teken van herdenking en eenheid. De protestmars is geen partijpolitieke gebeurtenis, maar een overkoepelende nationale daad van herdenking. De vertegenwoordiger van de KCK benadrukte: “Dit is een bijeenkomst van iedereen die de nagedachtenis aan de doden van 1925 eert en die zijn politieke verantwoordelijkheid voor de geschiedenis serieus neemt.”
Aydar riep op tot de oprichting van een waarheidscommissie om de misdaden van die tijd te onderzoeken en bekritiseerde het feit dat zelfs 100 jaar na de executies nog steeds niet bekend is waar de graven van Şêx Seîd en zijn volgelingen zich bevinden.
Uitnodiging voor de bijeenkomst in Keulen
Tot slot gaf Aydar een publieke uitnodiging uit: “Op 29 juni 2025 – precies 100 jaar nadat de galgen werden opgericht op het Dağkapı plein – willen we samenkomen in Keulen. Dit is geen partijcongres, maar een herdenkingsevenement voor onze martelaren. Alle Koerdische partijen, instellingen, persoonlijkheden en ons volk zijn uitgenodigd.”
Bron: ANF