- Noord-Koerdistan
Het initiatief Art for Freedom heeft de resultaten gepresenteerd van zijn online ‘Vredesforum’ dat op 23 juni werd gehouden. In een uitgebreide slotverklaring die maandag werd gepubliceerd, roepen de deelnemende kunstenaars en culturele figuren op tot het beëindigen van discriminerend en repressief beleid en presenteren ze acht concrete voorstellen voor een nieuw sociaal vredesproces.
Het forum concentreerde zich op de kernvragen “Wat voor soort vrede willen we?” en “Hoe kan vrede in de samenleving worden verankerd?” De discussies resulteerden in een oproep aan politici, de samenleving en de culturele scene om hun verantwoordelijkheid te nemen en niet langer te zwijgen.
In de verklaring van het initiatief staat: “Vrede betekent niet alleen de afwezigheid van geweld, maar ook coëxistentie op basis van rechtvaardigheid, erkenning en gelijkheid. Er is collectieve verantwoordelijkheid nodig, ook van kunstenaars, wier vrijheden steeds meer worden beperkt.”
De deelnemers benadrukken dat het verlangen naar vrede, zoals onlangs door de PKK getoond in een symbolische daad van wapenafstand, niet onbeantwoord mag blijven. “De staat moet deze actie overnemen en onmiddellijk zelf stappen ondernemen.”
De acht punten tellende verklaring van het forum bevat de volgende kernpunten:
1. Verwerking van het verleden en collectieve herinnering: Een nieuw vredesproces vereist een kritische beschouwing van het verleden en een gedeelde herinneringscultuur. De fouten van eerdere initiatieven mogen niet worden herhaald – de focus moet liggen op rechtvaardigheid en structurele verandering.
2. Kunst als instrument voor verandering: Kunstenaars hebben de verantwoordelijkheid om sociale onrechtvaardigheden aan de kaak te stellen. Kunst is niet alleen een uitingsvorm, maar ook een actief onderdeel van het politieke discours. Zwijgen in tijden van onderdrukking is geen optie.
3. Participatie van alle sociale groepen: Vrede mag niet alleen aan politieke actoren worden overgelaten. Een brede alliantie van het maatschappelijk middenveld – van kunstenaars en wetenschappers tot grassroots-initiatieven – moet samen optreden.
4. Bescherming van openbare ruimtes en vrijheid van meningsuiting: Beperkingen van de vrijheid van meningsuiting en artistieke vrijheid – met name door censuur, curatoren en druk op oppositiegemeenten – vormen een bedreiging voor het maatschappelijk debat. Vredeswerk kan alleen plaatsvinden in een open, democratische omgeving.
5. Herinnering aan 2013: het doorbreken van de stilte: de vredesbesprekingen die in 2013 begonnen, wekten hoge verwachtingen, maar kwamen in 2015 abrupt ten einde. Sindsdien wordt praten over vrede steeds meer gecriminaliseerd. Deze opgelegde stilte moet worden doorbroken – met nieuwe woorden, beelden en liederen.
6. Sociale verankering en verspreiding: Vrede moet in alle geledingen van de samenleving worden bevorderd – via lokale initiatieven, culturele evenementen en sociale media. Het debat moet ook buiten de Koerdische regio’s worden gevoerd.
7. Vrede en ecologie samen bekijken: De vernietiging van de natuur door grootschalige industriële projecten is ook een vorm van geweld. De strijd tegen milieuvernietiging maakt deel uit van het vredesproces – zowel symbolisch als praktisch.
8. Internationale netwerken en solidariteit: Het vredesproces moet verder reiken dan de nationale grenzen. De banden met kunstenaars in ballingschap en in de diaspora moeten worden versterkt en er moet rekening worden gehouden met internationale perspectieven.
Het initiatief Art for Freedom beschouwt zijn voorstel niet als een definitief plan, maar eerder als een uitnodiging tot dialoog. “Vrede begint waar mensen weer met elkaar praten – in alle talen, beelden en geluiden die dit land kent”, aldus de groep.
Het initiatief “Art for Freedom”
Het initiatief Art for Freedom, dat in juli 2024 in Amed (tr. Diyarbakır) van start ging, beschouwt kunst niet als een gesloten discipline, maar als een sociale praktijk die zich verzet tegen beperkingen, geweld en politieke toe-eigening. In hun zelfbeeld benadrukken de deelnemende kunstenaars dat kunst altijd groter is dan de persoon die haar creëert – ze heeft haar eigen verbeelding, haar eigen dromen, haar eigen richting. Wanneer kunst zich terugtrekt in beschermde ruimtes, verliest ze haar transformerende kracht.
“Een droom wordt geboren om vrij te worden”, luidt het manifest van het initiatief. Maar deze vrijheid is alleen mogelijk als kunst geen genoegen neemt met de wereld zoals die is, maar nieuwe realiteiten voorstelt – zelfs en vooral daar waar deze worden onderdrukt, gecriminaliseerd of afgedaan als utopisch. In tijden van toenemende politieke onderdrukking, censuur en sociale verdeeldheid roept het initiatief op om kunst uit haar ivoren toren te halen en weer centraal te stellen in het sociale leven – niet als decoratief accessoire, maar als actieve stem tegen ongelijkheid, uitsluiting en geweld.
Kunstenaars moeten de moed opbrengen om in te grijpen, het onuitsprekelijke uit te spreken en hun krachten te bundelen met de stemmen die om gerechtigheid roepen vanuit gevangenissen, vernietigde bossen, verboden talen en verpauperde wijken. Het initiatief gaat de confrontatie aan met kunst die zijn toevlucht zoekt in esthetiek en afstand, met het ideaal van een geëngageerde, collectieve artistieke praktijk – weerbarstig, kwetsbaar, levendig. “Want wanneer bomen, dieren en mensen niet meer kunnen ademen, is het eerste waar we voor moeten vechten gelijke toegang tot zuurstof”, stelt het manifest.
“De creatieve krachten van deze samenleving moeten luider spreken dan welk wapen dan ook”, is de centrale boodschap van het initiatief. Het eist niet alleen het recht op kunst, maar ook de sociale omstandigheden waaronder dit recht door iedereen kan worden ervaren: vrijheid van meningsuiting, culturele diversiteit en duurzame vrede. Het manifest eindigt met de woorden: “In het begin was de daad.”