Sakê: een dorp als plaats van collectief geheugen

Noord-Koerdistan

Het dorp Sakê in de Noord-Koerdische provincie Şirnex (tr. Şırnak) is meer dan een geografische locatie voor zijn inwoners. Voor velen is het een historisch symbool, een plaats van culturele continuïteit en een uitdrukking van het collectieve geheugen. De Turkse autoriteiten noemen het “Taşkıran”, maar de lokale bevolking blijft het bij zijn oude naam noemen – Sakê.

Het dorp ligt in het district Elkê (Beytüşşebap) en zou zijn naam hebben gekregen van een heerser die volgens de wijdverspreide traditie “Koning Sakon” heette. Volgens de legende stichtte hij in de oudheid een strategisch centrum tussen de regio’s Berwarî en Goyan. Sakê was niet alleen een militaire basis, maar ook een cultureel centrum.

Naamsverandering na de oprichting van de republiek

Met de oprichting van de Turkse Republiek en het begin van maatregelen om plaatsnamen te standaardiseren, werd de naam van het dorp in 1926 officieel veranderd in Taşkıran – een naam die verwijst naar de opvallende rotsformaties rond het dorp. De hernoeming maakt deel uit van een staatsbeleid waarbij veel niet-Turkse plaatsnamen werden vervangen door Turkse.

Ondanks deze officiële benaming blijft de oorspronkelijke naam levend in de plaatselijke omgangstaal en in het collectieve geheugen. “Elke steen hier heeft zijn eigen verhaal,” zegt een oudere dorpeling. “Voor ons is het Sakê – dat is het altijd geweest en dat zal het altijd blijven.”

Verdrijving in de jaren 1990 en terugkeer

Zoals veel dorpen in Koerdistan werd Sakê getroffen door het systematische verdrijvingsbeleid in de jaren 90 als onderdeel van de vuile oorlog van de Turkse staat tegen de PKK. Veel huizen werden verwoest en de bevolking werd gedwongen te vluchten. In de jaren die volgden, keerden sommige families terug en begonnen ze hun huizen eigenhandig weer op te bouwen.

Vandaag de dag wonen er weer enkele tientallen families in het dorp – ondanks de voortdurende economische en infrastructurele uitdagingen. Tradities zoals het zingen van Dengbêj – het mondeling overbrengen van historische gebeurtenissen, mythen en sociale fenomenen in een specifieke zangstijl – en Koerdische Klam-liederen en het doorgeven van de lokale geschiedenis maken nog steeds deel uit van het dagelijks leven.

Symbool van culturele continuïteit

Voor veel inwoners staat Sakê symbool voor culturele geworteldheid en zelfbevestiging. “Deze plek is niet zomaar een dorp, het is onze geschiedenis,” zegt een dorpeling. “Met de naam Sakon, de stenen van Sakê en de taal van deze bergen – dat is onze identiteit. Wat de staat ook zegt, we zullen de naam van deze plek niet vergeten.”