- Frankrijk
De Koerdische kwestie en de zoektocht naar vrede in de regio zijn niet alleen politieke strijd, maar ook de basis voor diepgaande theoretische en ideologische debatten. De besluiten van het 12e Congres van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) en de paradigmatische aanpak die Abdullah Öcalan voorstelde, worden gezien als tekenen van een nieuw tijdperk in de politiek van Turkije en de bredere regio.
Om deze ontwikkelingen vanuit een breder perspectief te bekijken, sprak ANF Nieuwsagentschap met filosoof en socioloog Michael Löwy, een van de prominente figuren uit de marxistische traditie. Löwy bood zijn originele perspectief op onderwerpen variërend van de transformatie van de Koerdische beweging tot de ervaringen in Rojava, van het paradigma van de heer Öcalan tot de vooruitzichten van een vredesproces.
Löwy sprak de hoop op vrede uit, maar wees ook op het heersende wantrouwen. Hij benadrukte dat Abdullah Öcalans focus op vrouwen en ecologie als wereldwijde inspiratiebron kan dienen. Löwy onderstreepte de noodzaak om de gewapende strijd te vervangen door een democratische en confederale organisatie, maar merkte ook op dat dit alleen kan worden bereikt door wederzijds vertrouwen en concrete stappen.
Hij ging ook in op Abdullah Öcalans kritiek op het marxisme door te zeggen: “Ik ben een marxist, maar ik definieer mezelf als een libertaire marxist. Dat wil zeggen, ik ben een marxist die gelooft dat veel van de ideeën die door anarchisten naar voren worden gebracht een bron van inspiratie kunnen zijn.”
Je hebt onlangs Amed (Diyarbakır) bezocht in het kader van het project “The Past Is the Future” en deelgenomen aan een reeks conferenties. Hoe beoordeelt u, op basis van uw observaties daar, het hernieuwde vredesproces tussen de Turkse staat en de PKK?
Tijdens mijn bezoek aan Amed een paar weken geleden sprak ik met vrienden van Koerdisch links en zag ik dat ze veel hoop hebben gevestigd op dit vredesproces. Ze geloven dat het echt het begin van een nieuw tijdperk zou kunnen inluiden. Tegelijkertijd wachten ze echter op concrete signalen van de regering Erdoğan dat het proces echt begonnen is. Tot nu toe zijn dergelijke stappen nog niet ondernomen.
Koerdische politieke gevangenen blijven achter de tralies. Selahattin Demirtaş, bijvoorbeeld, zit nog steeds gevangen op grond van absurde beschuldigingen. Vele anderen die uit hun functie zijn ontheven, zitten ook nog steeds in de gevangenis. De mensen verwachten echte stappen van Erdoğan waaruit zou blijken dat er een echte verschuiving aan de gang is.
Na de historische oproep “Vrede en Democratische Samenleving” van Abdullah Öcalan, hield de PKK haar 12e Congres en kondigde een reeks historische beslissingen aan, waaronder een mogelijke ontbinding van de organisatie. Hoe interpreteer je deze beslissingen?
Naar mijn mening reageerden ze op de oproep van de heer Öcalan, omdat hij de stichter, de ideoloog, de historische leider is. De PKK heeft zijn oproep gevolgd. Ze hebben hun intentie uitgesproken om het gewapende conflict te stoppen en de PKK te ontbinden, maar ze vragen natuurlijk wel bepaalde garanties. Op dit moment lijken die garanties er niet te zijn.
Als ik het goed begrijp, wil de PKK garanties dat ze mogen deelnemen aan het sociale en politieke leven in Turkije. Met andere woorden, we moeten afwachten wat er gebeurt.
De PKK heeft geconcludeerd dat het voortzetten van de gewapende strijd nergens toe leidt, en ik denk dat dit de juiste conclusie is. Onder de huidige omstandigheden is het niet langer een productieve strategie. Gewapende strijd levert geen resultaten op. Op dit punt denk ik dat ze gelijk hebben. Maar de organisatie ontbinden zonder garanties en niet in staat zijn om hun activiteiten voort te zetten met democratische en legale middelen, dat zou niet redelijk zijn. Ik begrijp dus volledig waarom ze om garanties vragen.
Ik denk dat hun verklaring “We zijn bereid om onszelf te ontbinden, we zijn bereid om gewapende activiteiten te beëindigen” oprecht is. Ik denk niet dat ze van plan zijn om de gewapende acties voort te zetten. Ze zullen echter niet ontwapenen zonder er iets voor terug te krijgen. Op dit punt moet het antwoord van de Turkse regering komen. Tot nu toe is zo’n signaal niet gegeven. De gevangenen blijven achter de tralies.
Daarom is de ontbinding van de PKK misschien een proces dat nu is begonnen, maar het is niet iets dat in een paar dagen zal gebeuren.
Hoe moeten we het besluit van de Turkse staat om weer te gaan onderhandelen met de PKK interpreteren? Welke verantwoordelijkheid draagt de staat voor het welslagen van het proces?
Het is moeilijk om precies te zeggen waarom de Turkse staat ervoor heeft gekozen om op dit moment een dergelijk proces in te gaan. Misschien heeft de Turkse regering zich gerealiseerd dat haar pogingen om de Koerdische beweging uit te schakelen hebben gefaald. Misschien wil ze laten zien dat ze de Koerdische kwestie heeft opgelost en dat ze een democratische regering is, omdat haar reputatie extreem laag is. Door zichzelf voor te stellen als de architect van een succesvol vredesproces probeert ze misschien haar legitimiteit te herstellen. Dat is één mogelijke reden.
Een andere reden zou verband kunnen houden met de recente eenheid binnen de oppositie. Mogelijk probeert de regering de toenadering tussen de kemalistische beweging (Republikeinse Volkspartij – CHP) en de Volkspartij voor Gelijkheid en Democratie (DEM) te verstoren. Door een wig tussen de twee te drijven, hoopt ze misschien gemakkelijker met de kemalistische oppositie af te rekenen.
De DEM-partij is niet in deze val gelopen. Zij blijft zich uitspreken tegen de druk op de CHP en de arrestatie van Ekrem Imamoğlu. We zullen zien wat er gebeurt, maar ik denk dat dit een van de beweegredenen van de regering is achter haar huidige tactiek.
Wat het succes van het proces betreft, heeft de regering zich tot nu toe helaas beperkt tot retoriek. Er is geen verandering gekomen in het feitelijke beleid. Democratisch gekozen Koerdische burgemeesters werden uit hun ambt ontheven en vervangen door door de staat benoemde curatoren. Deze gekozen functionarissen zijn nog niet in hun functie hersteld. En zoals ik al eerder zei, zitten er nog steeds Koerdische politieke gevangenen in de gevangenis. Het is dus niet alleen de taal die autoritair blijft, maar ook de praktijk. Dat is het echte probleem.
Op dit moment blijft het vredesproces een belofte, een hoop. Maar van de kant van de regering lijkt de overgang van woorden naar echte daden nog erg ver weg.
Dit proces heeft opnieuw aangetoond dat Abdullah Öcalan, die al meer dan 26 jaar onder zware omstandigheden geïsoleerd wordt gehouden, een centrale en onmisbare speler blijft in het oplossen van de Koerdische kwestie. Wat zijn jouw gedachten over zijn rol en de ideeën die hij voorstaat?
Ja, het is echt opmerkelijk dat hij deze rol heeft weten te behouden, vooral gezien het feit dat hij meer dan een kwart eeuw gevangen heeft gezeten…
Ik denk dat dit deels te danken is aan zijn diepe en blijvende verbondenheid met de geschiedenis van de partij, die een sterke loyaliteit onder zijn aanhangers heeft gekweekt. Maar belangrijker is dat hij een krachtig en origineel gedachtegoed ontwikkelde en dat de beweging dit omarmde, zijn geschriften werden een bron van inspiratie. Ze putten uit dit gedachtegoed en slaagden erin een praktijk op te bouwen die in lijn was met zijn theorie, met zijn nieuwe wereldbeeld. We kunnen echt spreken van een nieuwe politieke visie en strategie.
Deze benadering heeft concrete vorm gekregen in de praktijken van gemeenten geleid door Koerdisch links in Turkije, en nog zichtbaarder in Rojava, in het noorden van Syrië. Daar is een democratisch, multi-etnisch confederaal experiment aan de gang. Vrouwen spelen een centrale rol in de filosofie van Öcalan. Zijn gedachten over geschiedenis en maatschappij, zijn nadruk op het belang van vrouwen en zijn aandringen dat vrouwen op gelijke voet met mannen moeten participeren, zijn ongelooflijk sterke elementen in zijn denken. En deze visie heeft duidelijk niet alleen de politieke praktijk in Turkije gevormd, maar nog meer de ervaring in Rojava.
Zie jij, als kritisch denker over het kapitalisme, het paradigma van Abdullah Öcalan als een hoopvol alternatief?
Ja, ik geloof dat het een zeer interessante poging is om een alternatief model van sociale en politieke organisatie te ontwikkelen dat het kapitalisme overstijgt. Het is een sociaal model, je zou zelfs kunnen zeggen socialistisch, ecologisch en feministisch. Natuurlijk zijn de omstandigheden in Rojava extreem uitdagend, dus het is niet altijd mogelijk om alle doelen van dit perspectief te realiseren. Maar toch blijft deze visie de acties inspireren van revolutionaire activisten die zich naar Rojava keren.
Dit is precies wat Rojava tot een van de meest fascinerende experimenten in de wereld van vandaag maakt, naast de Zapatistische beweging in Chiapas.
Hoe kijk je als marxistisch theoreticus en socioloog aan tegen de kritiek van Abdullah Öcalan en de PKK op Marx en hun pogingen om het ‘klassieke’ marxisme-leninisme te overstijgen?
Kijk, ik ben een marxist, maar ik definieer mezelf als een libertaire marxist. Dat wil zeggen, ik ben een marxist die gelooft dat veel van de ideeën die door anarchisten naar voren worden gebracht een bron van inspiratie kunnen zijn. Daarom kijk ik met sympathie naar de geschriften van Murray Bookchin, die Abdullah Öcalan inspireerde. Ik geloof ook dat ecologie een fundamentele kwestie is, en dat is een ander punt dat we delen. Daarnaast is Öcalans feministische houding, zijn volharding dat vrouwen een beslissende rol moeten spelen in sociale transformatie en dat patriarchale structuren en de onderdrukking van vrouwen radicaal moeten worden aangepakt, naar mijn mening uiterst belangrijk.
Ik vind al deze elementen zeer waardevol. Natuurlijk heb ik ook mijn eigen ideeën, bijvoorbeeld een ecosocialistische benadering van planning. Dit kan enigszins verschillen van wat Öcalan voorstelt of van wat wordt geprobeerd in Rojava. Maar ik beweer niet dat ik de absolute oplossing heb voor elk probleem. Ondanks de vele uitdagingen en beperkingen blijft het Rojava-experiment, zoals ik al zei, een van de meest fascinerende politieke ervaringen in de wereld van vandaag.
Dat gezegd hebbende, betekent dit alles niet dat ik mijn marxistische ideeën heb opgegeven.
U hebt het belang van het Rojava-model benadrukt. Denkt u dat dit systeem, geïnspireerd door de ideeën van Abdullah Öcalan, als inspiratiebron zou moeten dienen voor bewegingen die zich bezighouden met sociale en politieke strijd over de hele wereld?
Ja, absoluut, op een algemeen niveau, zonder twijfel. Ik heb het hier over het idee om patriarchale structuren radicaal te confronteren, ervoor te zorgen dat vrouwen volledige en gelijke rechten hebben, en dat alle verantwoordelijkheden gelijk verdeeld zijn tussen vrouwen en mannen. Al deze ideeën, inclusief de benadering die ze “jineologie” noemen, zouden naar mijn mening overal moeten worden toegepast.
Kunnen multi-etnische confederale structuren echt overal ter wereld de natiestaten vervangen? Misschien. Het is een intrigerende hypothese. Ik heb hier geen starre doctrine over, maar ik denk wel dat het een voorstel is dat serieuze overweging waard is. En vooral de overtuiging, gedeeld door zowel Murray Bookchin als Abdullah Öcalan, dat ecologie een fundamenteel element moet zijn van elk project dat beweert een alternatief te bieden voor het kapitalisme, lijkt me van groot belang. Deze benadering zou wereldwijd moeten worden uitgebreid.
Wie is Michael Löwy?
Professor Michael Löwy, een Frans-Braziliaanse marxistische filosoof en socioloog, werd geboren in 1938 en is algemeen bekend om zijn werk over libertair marxisme, ecosocialisme en hedendaagse sociale bewegingen. Zijn intellectuele reis combineert klassieke marxistische theorie met belangrijke ideeën uit het ecologische en feministische denken als onderdeel van een bredere zoektocht naar alternatieven voor het kapitalisme.
Hij laat zich inspireren door anarchistische tradities en denkers als Murray Bookchin, die een visie van socialisme voorstaan die gebaseerd is op vrijheid en directe democratie. Löwy heeft veel geschreven over economische crises, sociale strijd en innovatieve politieke experimenten over de hele wereld.
Door zijn analyse van sociale transformatieprocessen biedt Löwy belangrijke inzichten in actuele politieke en culturele kwesties, waaronder de strijd in het Midden-Oosten, ecologische uitdagingen en feministische bewegingen. Zijn ideeën blijven het progressieve discours internationaal vormgeven.
Bron: ANF