- Straatsburg
Het Europees Parlement heeft woensdag in een duidelijke verklaring duidelijk gemaakt dat het EU-toetredingsproces van Turkije onder de huidige politieke omstandigheden niet kan worden hervat. Ondanks het strategische belang van het land en de pro-Europese houding van een groot deel van de bevolking, is de democratische regressie onder president Recep Tayyip Erdoğan onverenigbaar met de toetredingscriteria van de Europese Unie.
Het verslag is aangenomen met 367 stemmen voor, 74 tegen en 188 onthoudingen. Het bekritiseert in het bijzonder de toenemende onderdrukking van de oppositie, de ontmanteling van de normen van de rechtsstaat en de politiek gemotiveerde rechterlijke macht. “Lidmaatschap gaat over democratie”, zei rapporteur Nacho Sánchez Amor (S&D, Spanje). “Hoe verder Turkije in de richting van autocratie gaat, hoe verder het verwijderd raakt van het EU-perspectief.
Kritiek op autoritaire tendensen
In het rapport uiten Europarlementariërs hun grote bezorgdheid over de voortdurende erosie van democratische instellingen in Turkije. Specifiek wordt ingegaan op het gewelddadig neerslaan van vreedzame protesten, massa-arrestaties zonder voldoende bewijs en politiek gemotiveerde processen. De zaak van de – nu afgezette – burgemeester van Istanboel, Ekrem Imamoğlu, wordt als voorbeeld aangehaald, wiens opsluiting wordt gezien als een poging om een populaire oppositiepoliticus uit de weg te ruimen voor de verkiezingen.
Ook een bezoek van Erdoğan aan de door Turkije bezette gebieden in Noord-Cyprus wordt scherp veroordeeld. Europarlementariërs spreken van een “unilaterale en illegale actie” die haaks staat op de internationale inspanningen om een oplossing te vinden voor het conflict op Cyprus.
EU-criteria niet-onderhandelbaar
Het Parlement benadrukt dat het EU-lidmaatschap gekoppeld is aan vaste voorwaarden: democratische structuren, de rechtsstaat, bescherming van de mensenrechten, respect voor minderheden en naleving van het internationaal recht en het buitenlands beleid van de EU. Deze voorwaarden zijn niet strategisch onderhandelbaar, maar fundamenteel en universeel.
Hoewel het geopolitieke belang van Turkije wordt erkend – bijvoorbeeld als NAVO-partner, in het migratiebeleid en in de energiesector – kan dit de democratische tekorten niet compenseren, aldus de Europarlementariërs.
“Strategisch partnerschap
Ondanks het bevroren toetredingsproces is het Parlement voorstander van nauwere samenwerking op geselecteerde strategische gebieden. Deze omvatten klimaatbeleid, energiezekerheid, de strijd tegen terrorisme en regionale stabiliteit, met name in het Zwarte Zeegebied en het Midden-Oosten.
De EU-instellingen en de lidstaten worden opgeroepen om samen met de Turkse regering te werken aan een “dynamischer partnerschap” – zonder echter de fundamentele waarden van de Unie op te geven.
Hoop van het maatschappelijk middenveld
Het verslag benadrukt op positieve wijze de democratische en pro-Europese aspiraties van grote delen van de Turkse samenleving, met name onder jongeren. Deze zijn een belangrijke reden om de dialoog niet volledig af te breken en vast te houden aan een toenadering op lange termijn – op voorwaarde dat er echte democratische hervormingen worden doorgevoerd.