1) Een blij voorgevoel
Toen Herr Friedrich Trump z’n rafelige koffertje op de kade van Alice Island plantte, 27 maart 1885 – het was een wat gure maar zonnige middag – had hij niet durven dromen dat er ooit een achterkleinzoon zou opstaan die er alles aan zou doen om iedere berooide gelukszoeker persoonlijk terug te duwen in de drek. Hoe ver rolt de appel van de stam? Die Friedrich en zijn Donald… wel één ding gemeen: ze hebben er zin in!
Gelukszoekers krijgen nu de dikke middelvinger, maar als family man houdt Donald Trump zijn First Lady wel de hand boven het hoofd, ook al is zij op valse papieren the land of hope and glory ingereisd. Wat dat betreft kan je niet zeggen dat hij over de hele linie een ongelofelijke klootzak is: hij is een rots in de branding voor zijn naasten. Een Pater Familias ten voeten uit. Net als Joseph Goebbels. Ook een man met een missie.
Het zou mij niet verbazen als Trump in korte tijd zijn persoonlijk record ‘eigen glazen ingooien’ gaat verbeteren. De vraag is wel of hij daarbij ook de soft power van de Amerikaanse droom gaat meesleuren, de afgrond in. Die mooie droom, daar is de glans nu wel behoorlijk vanaf. Hoewel sommige dromers – ik denk even aan de The Proud Boys – juist nu hun finest hour beleven. Dat ook.
2) Het spel
In anticipatie van dat succes moeten de bondgenoten van Amerika zich herpakken om zich te weren tegen zijn losgeslagen vernielzucht. Dankzij Donald wordt er nu ook stevig getornd aan de ankers van het globale bouwwerk van nucleaire afschrikking.
Dankzij de onbesuisde actie van dealbreaker Trump I, in mei 2018, staat Iran nu in de startblokken om haar eerste nucleaire wapen op te tuigen. Voor die tijd was er tenminste nog een beetje controle op de ‘kern’activiteiten van de ayatollahs. Nu is dat land nog slechts een lentebriesje verwijderd van de realisatie van haar nucleaire natte droom.
Als Trump en Musk opeens wel een voorzet zouden geven voor een genuanceerde dialoog, zou ik me echt even moeten herpakken. Dat geef ik toe. Ze zijn geen vrienden van de EU. Zoveel is duidelijk. Een sterk, zelfbewust Europa is alleen maar een sta in de weg, een obstakel in het uitrollen van hun eigen megalomane agenda.
Dus kruipt Elon Musk het podium op om de AfD een hart onder de riem te steken, met schofferingen aan het adres van de slachtoffers van het Nazi-regime.
Hoe komt het toch dat een visionair entrepreneur die de mensheid een Planet B wil opdienen, zo hard bezig is om onze Planet A te verbrijzelen? Zou hij lid zijn van een krachtige club mondiale slopers? ( Lavrov, Peskov, Steve Bannon, RFK…)
Wat kapot kan, moet ook kapot. De wijze lessen van Hugo de Groot in het internationaal recht zijn niet aan hen besteed. Weg ermee. Het soevereine recht van de kleinere spelers? Moven! Ook het Geneefse Handvest wordt door hen in rap tempo uitgekleed en bij het grofvuil gezet.
Ik zie in de huidige slagkracht van de republikeinen het ‘uitbroed-moment’ van een galwesp – de Gingrich doctrine. Een lichtend voorbeeld!… QAnon is mainstream, en Hitler was een communist… Ga zo maar door. Hoe gestoorder hoe beter.
3) De les
Trump c.s. doen eigenlijk alles waar Nicolò Machiavelli zo voor heeft gewaarschuwd: ze bundelen de geselende macht van ontwrichtende krachten, en dat in combinatie met de reflexen van de op hol geslagen burger.
Bij de Romeinen werd het beïnvloeden van het democratische proces door het strooien met grof geld, doorgaans zwaar afgekeurd. Dat werd afgestraft met executies. Die aanpak werkte lange tijd preventief en helend – Ten minste in de eeuwen dat Rome nog een republiek was. Daar kwam wel de klad in, ergens rond de tijd van Julius Caesar en zijn Triumviraat. Het is ook niet meer goed gekomen. ‘Brood en spelen’ werd het nieuwe normaal.
Ook het Amerikaanse politieke systeem was in elkaar geschroefd om al te grote machtsconcentraties te voorkomen. Afijn, maar toch… In onze tijd is Bigtech er niet vies van om de eigen diepe zakken uit te kloppen voor het goede doel. Het doel heiligt de middelen? Tja, Machiavelli stelde dat je je rekenschap moet geven van de gevolgen van je daden. Meer een vraag dus dan een vrijbrief voor rücksichtslos handelen. Dat vraagt realiteitszin, en de durf om dat onder ogen te zien.
Vrouwe Fortuna is een wispelturige tante. Net als je denkt dat alles op rolletjes gaat, zal je ‘t meemaken dat ‘t je vreselijk zal bezuren. Dat geldt ook voor de politieke realiteit. Wakker handelen vraagt erom dat je niet wegdroomt in een verleden dat er nooit was, of een toekomst die er nooit zal komen. Jezelf een beetje bij de les houden is al heel wat. Macht zonder Waarheid, da’s niet zo best, maar Waarheid zonder Macht, daar red je het ook niet mee. Het is best wel een uitdaging om een beetje wakker te blijven in de dans om de macht. Er is geen sluipweggetje dat dit even voor je fixt. Een pittig weerwoord kan je wel bij de les houden, maar de populisten, die zijn eruit: zij hebben de dialoog ingeruild voor de eigen blafmomenten.
Wat kunnen we leren uit de opmars van extreemrechts in Europa?
Het immigranten-debat, de pesterijen en het uitlokken van confrontaties met kleinere, internationale spelers lijken wel hèt recept van de huidige autocraten om de opgejaagde burgers te plezieren. De snoepwinkel van laaghangend fruit. De bijl aan de stam van het open gesprek is al geplant.
Dit is een tijd van verbale agressie, in combinatie met het uitventen van diepe gekrenktheden. Dat bekt allemaal erg lekker. Maar toch: What goes around comes around. Hetzij met woorden, hetzij met afrekeningen uit onverwachte hoek, vrees ik, gericht tegen die blaffers zelf. Of is dat een valse wensgedachte van mij?
Auteur: Paul Terlunen