- Turkije
Het initiatief “Vrijheid voor Zieke Gevangenen” van de mensenrechtenorganisatie IHD in Turkije heeft opgeroepen tot de onmiddellijke vrijlating van Celalettin Can. Mensenrechtenactivist Nuray Çevirmen van het hoofdbestuur van IHD zei zaterdag in Ankara dat de 67-jarige aan verschillende ziekten lijdt die relevant zijn voor zijn ongeschiktheid om vastgehouden te worden. Bovendien heeft hij recht op open hechtenis – maar dit is ingetrokken door de gevangenisautoriteiten. Hij had geen spijt en weigerde te verhuizen naar een cel voor “onpartijdige” gevangenen, zo werd hem verteld. “In Turkije heerst willekeur.” De situatie achter de gevangenismuren is bijzonder dramatisch, benadrukte Çevirmen.
Celalettin Can is schrijver van boeken, voormalig parlementslid en woordvoerder van het 78 Initiatief. Sinds eind augustus zit hij weer in de gevangenis – momenteel in het beruchte Marmara gevangeniscomplex in Silivri bij Istanbul na een wettelijk bindende veroordeling van vijftien maanden voor vermeende “terreurpropaganda” in verband met een solidariteitsboodschap aan een nu verboden pro-Koerdische krant. Çevirmen beschreef een lange lijst van ziekten waaraan Can, een voormalig kankerpatiënt, lijdt, waaronder terugkerende maag- en darmzweren, hoge bloeddruk en chronische bronchitis. “Hij heeft al een keer een hartoperatie moeten ondergaan en moet nu opnieuw geopereerd worden. De gevangenisarts heeft ook opdracht gegeven voor de levensnoodzakelijke operatie, maar het Instituut voor Forensische Geneeskunde heeft blijkbaar een andere mening.”
Het Instituut voor Forensische Geneeskunde (ATK) is een instelling onder de jurisdictie van het Ministerie van Justitie – de behandeling van zieke gevangenen daar is kenmerkend voor de institutionalisering van mensenrechtenschendingen in Turkije. De IHD maakt zich echter veel meer zorgen over een andere omstandigheid die Can moet doorstaan in de Marmara gevangenis dan het weigeren van een hartoperatie. Volgens de IHD lijdt de Koerd uit Dersim ook aan gemengde slaapapneu, wat dodelijk kan zijn als het niet behandeld wordt.
Obstructieve slaapapneu ontstaat wanneer de spieren in de bovenste luchtwegen verslappen. Hierdoor wordt de luchtweg in de keel vernauwd of zelfs helemaal geblokkeerd, wat resulteert in luide snurkgeluiden bij het in- en uitademen. Deze ademhalingsstoornis betekent dat het lichaam niet voldoende zuurstof krijgt toegediend. Centrale slaapapneu treedt op wanneer de hersenen tijdens de slaap geen controlesignalen meer sturen naar de ademhalingsspieren. Hoewel de luchtwegen open blijven, treden er ademhalingspauzes op. Gemengde slaapapneu is een combinatie van centrale en obstructieve slaapapneu.
Ademhaling stopt
Nuray Çevirmen legt verder uit: “Celalettin Can is afhankelijk van speciale apparaten en maskers voor wat bekend staat als CPAP-therapie. Deze apparaten hoeven niet te worden aangeschaft omdat hij ze al heeft. Hij krijgt echter noch het CPAP-apparaat noch het masker. Op 29 september gebeurde het volgende: Celalettin Can had een ademstilstand. Nadat zijn hersenen een weksignaal stuurden om te voorkomen dat hij zou stikken in zijn slaap, werd hij wakker. Maar toen stootte hij alles omver, viel en stootte zijn hoofd tegen metalen stutten op het bed. Toen hij de volgende ochtend op de ziekenzaal werd onderzocht, reageerden de artsen volgens hem in paniek. De artsen gaven geen informatie over zijn lichamelijke toestand.” Can moet onmiddellijk worden vrijgelaten, eist de IHD, of worden overgebracht naar een open gevangenis.
Wie is Celalettin Can?
Celalettin Can komt uit de noordelijke Koerdische provincie Dersim en was tot begin jaren tachtig voorzitter van de afdeling Istanbul van de Federatie van Revolutionaire Jongeren van Turkije (afgekort Türkiye Devrimci Gençlik Dernekleri Federasyonu, Dev-Genç). Na de militaire staatsgreep van 12 september 1980 bracht hij negentien jaar en negen maanden door in de gevangenis, waarvan zes in een isoleercel, en werd hij ernstig gemarteld.
Twee jaar na zijn vrijlating uit de gevangenis richtte Can in 2001 samen met politiek links het initiatief 78ers op. Onder deze naam komen Koerdische en Turkse intellectuelen, journalisten en schrijvers samen die behoren tot de politieke generatie van de “78-ers”. Deze generatie werd bijna volledig weggevaagd door het Turkse militaire regime, dat in 1980 met steun van de NAVO de macht greep. Het initiatief streeft naar een publiek debat over de misdaden van de militaire dictatuur en de rehabilitatie van al diegenen die toen werden vervolgd.
Can werd in april 2019 veroordeeld voor het verspreiden van propaganda voor een “terroristische” organisatie. De reden hiervoor was zijn deelname aan de solidariteitscampagne “Journalistiek op oproepbasis” van Özgür Gündem. In hun inzet voor de persvrijheid in Turkije namen activisten uit het maatschappelijk middenveld in 2016 symbolisch voor één dag de functie van hoofdredacteur over van de pro-Koerdische krant, die in datzelfde jaar door een nooddecreet van de staat werd verboden. De krant was een van de weinige in Turkije die gedetailleerd verslag deed van de gevolgen van de oorlog van de AKP-geleide regering in de Koerdische nederzettingsgebieden.
Celalettin Can zou destijds ook 24 uur lang de redactie van Özgür Gündem leiden. Maar omdat hij niet op zijn werk aanwezig kon zijn, stuurde hij alleen een solidariteitsbericht naar de redactie in Istanbul vanuit Amed (Tr. Diyarbakir). In het daaropvolgende proces oordeelde de Turkse justitie niettemin dat zijn doel, net als dat van zijn zes medeverdachten, was om “geweld door de PKK te legitimeren en/of haar gewelddadige acties en methoden te bevorderen”. De uitspraak van een strafkamer in Istanbul werd afgelopen augustus bevestigd door het Hof van Cassatie, het hoogste gerechtshof van Turkije.