- Oost-Koerdistan
De 22-jarige Koerdische vrouw Jina Mahsa Amini werd op 13 september 2022 in Teheran vastgehouden door de zedenpolitie omdat ze haar hoofd niet goed bedekte. Ze stierf op 16 september in een ziekenhuis als gevolg van de martelingen die ze onderging. Sindsdien is er sprake van een volksopstand die ongekend is sinds de revolutie van de Islamitische Republiek Iran.
De opstand in Iran en Rojhilat, gekenmerkt door het iconische motto “Jin, Jiyan, Azadi” (Vrouw, Leven, Vrijheid), gaat ook door op Newroz Day, 21 maart.
De eerste Newroz-brand in Rojhilat werd aangestoken bij het graf van Amini op de Aichi-begraafplaats in de stad Saqiz. Het vuur werd aangestoken door haar vader onder begeleiding van verzetsliederen.
Achtergrond
In de Islamitische Republiek Iran moet “discipline en orde” strikt worden nageleefd. Om dit uit te voeren, is er een aparte islamitische religieuze politie, ook wel de zedenpolitie genoemd, die er in het bijzonder op toeziet dat de “kledingvoorschriften” in het land worden nageleefd. Onlangs constateerde het VN-mensenrechtenbureau in Genève dat deze zedenpolitie de afgelopen maanden haar patrouilles heeft uitgebreid, gericht op vrouwen die ‘volgens de regels’ geen islamitische hoofddoek, de zogenaamde hijab, dragen. Dit beleid heeft de samenleving in Rojhilat [de belangrijkste vestigingsgebieden van de Koerden in Iran, die volgens de huidige nationale grenzen in het westen van Iran liggen en het epicentrum zijn van de landelijke protesten] en Iran sinds 13 september doen overkoken.
Op 13 september waren Jina en haar broer op weg van hun geboorteplaats naar Teheran toen ze werden tegengehouden door de zedenpolitie. Ze wilden Jina arresteren vanwege haar ‘on-islamitische’ outfit. Haar ‘on-islamitische’ outfit kenmerkte zich doordat een deel van haar haar onder de hijab zichtbaar was. Daarom is ze meegenomen naar een politiebureau. Na een paar uur raakte Jina in coma en werd vervolgens naar het ziekenhuis gebracht, waar ze uiteindelijk op 16 september overleed. Terwijl de officiële autoriteiten spraken van “plotselinge hartproblemen” of later ook van reeds bestaande aandoeningen, was voor het publiek relatief snel duidelijk wat er moet zijn gebeurd. Jina was op weg naar het politiebureau al door verschillende politieagenten geslagen en gemarteld en dit ging door op het bureau. Mensen wisten het omdat duizenden anderen al eerder op deze manier waren geslagen, omdat Jina’s broer zelf getuige moest zijn van de eerste klappen.
Ziekenhuisgegevens gelekt door een hackergroep en gepubliceerd door Iran International, een mediakanaal van de Iraanse oppositie in ballingschap, met CT-scans die naar verluidt van Jina Mahsa Amini zijn, bevestigden de versie volgens welke de jonge vrouw stierf door massaal geweld tegen het hoofd. Na haar dood schreef de kliniek in Teheran waar Amini werd behandeld ook in een bericht op Instagram, dat vervolgens werd verwijderd, dat ze al hersendood was toen ze werd opgenomen.
De Iraanse regering probeerde onmiddellijk te verdoezelen wat er was gebeurd. De politie eiste dat de ouders van Jina diezelfde nacht het lichaam van hun dochter voor camera’s zouden begraven. Ze weigerden echter en begroeven haar pas de volgende ochtend in Seqiz, het startpunt van de volksopstanden in Iran.
Op 17 september begonnen de opstanden in Seqiz, die zich snel verspreidden naar andere steden in Oost-Koerdistan, zoals Ûrmiye (Urmia), Serdeşt (Sardasht) en Sine (Sanandaj). Jonge vrouwen hebben deze opstanden vanaf het begin gedomineerd. De twee centrale slogans die al dagen in de straten van bijna alle steden in Iran weerklinken zijn “Jin, Jiyan, Azadî” (Vrouw, Leven, Vrijheid) en “Bimre dîktator” (Dood aan de dictator).
Aanvankelijk probeerde de Iraanse staat wanhopig zijn versie van Jina’s dood als de waarheid te verkopen. Ze probeerden Jina’s vader te dwingen uit te leggen dat zijn dochter inderdaad leed aan reeds bestaande aandoeningen. Hij zwichtte echter niet voor de druk van de Iraanse autoriteiten. Ook de doktoren die haar behandelden werden gemuilkorfd. Ze mochten geen woord over de omstandigheden van het overlijden aan het publiek onthullen. Vervolgens brachten de verantwoordelijken in de staat het gebruikelijke sprookje naar buiten dat de volksopstanden vanuit het buitenland werden geleid. Maar dat pikken de mensen in het land ook niet meer. Te veel mensen worden veroordeeld tot de doodstraf in gevangenissen, vooral omdat ze politiek anders denken dan de Iraanse heersers; te veel mensen verdwijnen spoorloos, te veel vrouwen worden dagelijks gemarteld en de onderdrukking van minderheden in Iran is te groot.
Verschillende politieke partijen en maatschappelijke organisaties in Oost-Koerdistan kwamen samen in de volgende stap en riepen op tot massale protesten en een algemene staking op 19 september. Op deze dag bleven bijna alle winkels in Oost-Koerdistan gesloten. Ook de meeste universiteiten en scholen bleven leeg. In plaats daarvan verzamelde de massa zich op straat. Met dit moment verspreidden volksopstanden zich eindelijk door het hele land. In de hoofdstad Teheran zijn, net als in veel andere metropolen en kleinere steden, mensen de straat op gegaan. De opstanden begonnen in de Koerdische gebieden van Iran, maar worden tegenwoordig in alle delen van het land en door verschillende etnische groepen uitgevoerd. Onder leiding van vrouwen strijden Koerden, Perzen, Arabieren, Azerbeidzjanen en Baluchi’s momenteel zij aan zij tegen het repressieve regime in Teheran.
Strijden is hier het juiste sleutelwoord, want de Iraanse staat liet de demonstraties binnen zeer korte tijd escaleren, wat op veel plaatsen resulteerde in heuse straatgevechten. Nadat pogingen om de demonstraties te verbieden mislukten, probeerden ze mensen van de straat te slaan. De “moraliteitspolitie”, “oproerpolitie” en soms zelfs het leger werden ingezet om de situatie onder controle te krijgen. Maar de mensen dreven de veiligheidstroepen terug. Vrouwen rukten hun hijabs van hun hoofd in openbare ruimtes en verbrandden ze, zoals de Yezidi’s deden toen ze werden bevrijd van de “Islamitische Staat” (ISIS). De Iraanse staatsvlag werd op veel plaatsen van palen gehaald en foto’s van het Iraanse leiderschap werden verbrand.
Drie centrale eisen van de demonstranten in de volksopstanden zijn:
– Een onderzoek naar de moord op Amini en veroordeling van de moordenaars
– Een einde aan het femicidebeleid in Iran
– Een einde aan het islamitische regime in Iran
De afgelopen jaren zijn er herhaaldelijk protesten geweest in Iran. Maar de omvang en verspreiding van de laatste opstanden lijkt veel breder. Hetzelfde geldt voor de woede van de massa’s tegen het regime. Ook de internationale solidariteit is erg groot. Vooral op sociale media oefenden honderdduizenden mensen druk uit en zorgden ervoor dat de opstand van vrouwen en de bevolking van Iran in het algemeen ook een plek kreeg in de reguliere pers. Over de hele wereld vinden al enige tijd solidariteitsacties met de protesten in Iranplaats. Zelfs de online activisten van “Anonymous” raakten betrokken en begonnen “Operatie Iran”. Volgens eigen informatie wisten ze verschillende staatswebsites, het centrale nieuwsplatform, de website van de centrale bank en meer dan 300 bewakingscamera’s van het net te halen.
Kort voordat de Iraanse president Ebrahim Raisi op 21 september zijn toespraak hield bij de Verenigde Naties in New York, waarin hij zweeg over de ontwikkelingen in eigen land, werd het internet afgesloten in grote delen van Iran en vooral in Oost-Koerdistan. Eerst werden sociale mediaplatforms zoals Instagram en WhatsApp geblokkeerd, daarna werd het hele internet afgesloten. Op deze manier probeerde het Iraanse regime niet alleen de communicatie tussen de demonstranten stop te zetten, maar ook om te voorkomen dat informatie over de gebeurtenissen de buitenwereld bereikte. Er zijn verschillende cijfers over doden en gewonden.